ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 418
Jezik: Engleski
Autor: Strani
Oblast: Vajarstvo

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Grnčarstvo je jedno od najstarijih zanata kojima se čovek bavi od davnina. Osnovni postupak je da se izabere odgovarajuća vrsta zemlje koja se potom pomeša sa vodom i dobro premesi. Dobija se testasta masa koja se potom oblikuje u različite oblike.[1]


Čuturica sa likom kralja Milana, pirotska grnčarija, druga polovina 19. veka. Ovaj predmet nalazi se u vlasništvu manastira Vraćevšnica
Grnčarija su proizvodi posude od pečene gline.[2] Proizvodnja grnčarije naziva se grnčarstvo. Definicija grnčarije koju koristi Američko društvo za testiranje i materijale (ASTM) je „svi pečeni keramički proizvodi koji sadrže glinu, osim tehničkih, strukturnih i vatrostalnih proizvoda.”[3] Grnčarski proizvodi su pečeni keramičarski radovi različite boje od različitih vrsta glina. Oni mogu biti glazirani ili pak neglazirani, a stvaraju se ručno na grnčarskom krugu, ali i odlivanjem u kalupima. Oni se peku u raznim tipovima peći. Tipični grnčarski proizvodi su;

terakota – neglazirane vaze, skulpturice, posude za cveće...
majolika – ukrasni predmeti, posude, vaze koje su ukrašavane pokrivnom olovnom glazurom...
lonci za kuvanj – koji ne smeju da imaju olovnu glazuru koja je otrovna...
keramika za završne radove u građevinarstvu- razni reljefi i sl.
kaljevi i delovi za izradu peći...

Ćup iz Zlakusa

Opeke od pečene gline

Majolika iz Meksika

Grnčar na poslu u Bangaloru, Indija

Nepečena grnčarija na tradicionalnim policama za sušenje u Conner Prairie živom istorijskom muzeju

Rekonstrukcija grnčarske radionice u Muzeju tradicionalnih zanata i primenjenih umetnosti, Trojan, Bugarska
Grnčarija je jedan od najstarijih ljudskih izuma, koji vodi poreklo iz neolitskog perioda, sa keramičkim objektima poput onih iz Gravetijenske kulture. Figura Vestoniške Venere otkrivena u Češkoj i datira unazad do 29.000–25.000. p. n. e.[4] Grnčarske posude koje su otkrivene u Đangsi u Kini su iz perioda oko 18.000. p. n. e. Rana neolitska grnčarija je nađena na mestima kao što su Jomon Japan (10.500. p. n. e.),[5] Ruski daleki istok (14.000. p. n. e.),[6][7] podsaharska Afrika i Južna Amerika.

Najstariji proizvodi su bili ručno formirani, ukrašavani su žlebovima i nisu bili glazirani, a kasnije su bili izrađivani na grnčarskom krugu koji se pokretao rukom ili nogom i bio je poznat u prednjoj Aziji i Egiptu pre 3.500. godine p. n. e, a u Evropi pre 1.000. godine p. n. e. Kod slovenske keramike se odomaćio tek u 11–12. veku. Proizvodi su bili glazirani i oslikani. U grnčarstvu su se proslavili uglavnom Grci. Srednjovekovna grnčarija se izravnavala sa savremenim grnčarskim proizvodima umetničkih zanata. Posude plemenitih formi su bile ukrašavane žlebovima i plastičnim ukrasima koje su bile stvarane utiskivanjem formi koje su bili od ljudskih i životinjskih glavica do plodova malina. U novije vreme oživljava grnčarska dekorativna plastika.

Grnčarija se pravi formiranjem keramičkih (obično glinenih) objekata željenog oblika i njihovim zagrevanjem do visokih temperatura u kilnu, čime se uklanja sva voda iz gline, i indukuju se reakcije koje dovode do permanentnih primena. Time se povećava jačina i tvrdoća, i ustaljuje se oblik. Glineno telo se može dekorisati pre ili nakon pečenja. Pre procesa oblikovanja, glina se mora pripremiti. Mešenje pomaže u osiguravanju ravnomerne vlažnosti u celokupnoj masi. Vazduh zarobljen unutar glinene mase se mora ukloniti. To se naziva „deovazdušavanjem” i može se ostvariti bilo pomoću mašine zvane vakuumski pag ili ručno putem mešenja. Mešenje isto tako može da pomogne u ostvarivanju ravnomernog sadržaja vlage. Nakon pripreme glinene mase, ona se oblikuje primenom mnoštva tehnika. Nakon oblikovanja, predmeti se suše i zatim peku.

Terminologija

Grnčar pravi posudu od gline.
U srpskom jeziku danas se koriste tri različita termina za izradu predmeta od pečene gline. To su lončarstvo, grnčarstvo i keramika. Ovi termini koji su inače različitog porekla ne samo da su odomaćeni u svakodnevnoj upotrebi već i u literaturi.[8]

Zlakusani (zanatlije iz sela Zlakuse koji pripadaju užičkom centru grnčarstva) svoj zanat nazivaju lončarstvo po imenu osnovnog suda koji proizvode (lonac), dok je u centralnoj, istočnoj i južnoj Srbiji uobičajen izraz grnčarstvo (po reči grne koju su pirotski majstori upotrebljavali za označavanje osnovnog suda koji su izrađivali u svojim radionicama). U pojedinim krajevima su se u dvadesetom veku podjednako upotrebljavala oba termina, ali danas preovlađuju termini „grnčar„ i „grnčarstvo„ a lončarstvo je sinonim.
Grnčar
Grnčar je danas, uobičajen termin za majstora koji izrađuje predmete od gline i peče ih u posebnoj grnčarskoj peći, kako kod gradskih tako i kod seoskih zanatlija.[9][10]

Prema podacima koje je prikupio Trubačev, grnčar – гончар je bio naziv za izrađivača glinenih posuda u svim istočnoslovenskim jezicima, dok se u južnoslovenskoj varijanti, inače veoma bogatoj po originalnosti nalazi i imenica „lončar, kasnijeg porekla (1opьsь), koja prema ovom autoru predstavlja svojevrsnu kulturnu inovaciju, nastalu prema formi reči „grnčar”.[11]

Kako se nekada glina gazila nogama, a potom mlela u ručnim presama, što je bio veoma težak i dosta prljav posao, grnčare su često nazivali „kaljavci“.

Lončar
Lončar je najstariji termin u južnoslovenskoj varijanti jezika i u upotrebi je u pirotskom, potpećkom ali i drugim krajevima Srbije. Jedan od najstarijih ločarskih esnafa u Srbiji, bio je onaj osnovan u Pirotu pod nazivom „Ločarski esnaf u Pirotu” još 1840. godine.[12]

Ipak treba dopustiti mogućnost i da kasniji naziv „lončar“ zapravo ukazuje na diferencijaciju u okviru grnčarskog zanata, odvajanjem izrađivača posuda u zasebnu grupu, ili pak podelu prema vrsti posuda.

Keramičar
Termin „keramika“ je novijeg datuma. Sudeći po pojedinim sačuvanim nazivima, izgleda da se naziv „grnčar” odnosio ne samo na proizvođače posuda, već i ostale keramike, i kao takav ostaje dugo u upotrebi. Materijalni nalazi i nešto kasniji nazivi, u vezi obrade keramike ukazuju makar na dve osnovne grupacije: grnčare koji su proizvodili posuđe i druge predmete i grnčare – keramičare, koji proizvode tehničku grnčariju, poput cevi, opeke ili pločice....