Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Oblast: Istorija umetnosti
Jezik: Srpski

Kao na slikama


Reprint iz 1741

Hristofor Žefarović (1690[1] — Moskva, 18. septembar 1753) bio je srpski slikar, zograf, bakrorezac, kaligraf, pisac i pesnik iz 18. veka.

Hristofor Žefarović
Hristofor Zhefarovich.JPG
Bista Hristofora Žefarovića
Puno ime
Hristofor Žefarović
Datum rođenja
oko 1690.
Mesto rođenja
okolina Dojrana
Osmansko carstvo
Datum smrti
18. septembar 1753.
Mesto smrti
Moskva
Rusija
Rana mladost Uredi

Rođen je krajem 17. ili početkom 18. veka kraj Dojranskog jezera,[2] u današnjoj Severnoj Makedoniji, u svešteničkoj porodici, od oca Dimitrija i majke Đurđice. Prema novosadskim izvorima, prezime je moglo biti i Džefarović iz Dorjana, a potiče iz porodice „Džefarovci”, dok je prezimenu je dodao nastavak „ič”.[3] Po Miodragu Kolariću, bio je rodom iz Soluna. Hristofor mu je bilo monaško ime. O njegovoj mladosti se malo zna. Smatra se da je u očevoj kući naučio da čita i piše. Najpre je pošao u neki obližnji manastir da postane jeromonah, ali je došao samo do čina jerođakona (pre 1748). Ne zna se u kojoj je zografskoj družini izučio živopis, ali, kada tridesetih godina 18. veka kreće na sever već je bio obučeni živopisac. Išao je s rođacima, među kojima je bio stolar a potonji slikar Đorđe Džefarović. Tokom života bavio se fresko-slikarstvom, gravurom, ikonopisom i crkvenim vezom.

Dolazak u Beograd Uredi

Preko Pećke patrijaršije stiže u Beograd gde je slikao ikone i držao učenike. Tada je radio za mitropolita Vikentija Jovanovića. Radovi iz tog perioda nisu poznati.


Delo Stematografija Hristifora Žefarovića
Prelazak u srpsku Vojvodinu Uredi

Prelazi potom u Sremske Karlovce i Novi Sad, gde posredstvom eposkopa Visariona (Pavlovića) dobija posao živopisanja manastira Bođana, sagrađenog 1722. Bođanski živopis iz 1737. godine se smatra jednim od njegovih najznačajnijih dela. Oslikao je 1738. godine prestone ikone za pravoslavnu crkvu u Branjini. Radio je freskopis i u crkvi u Šiklošu 1740. godine, koji nije sačuvan. Izgravirao je on 1742. godine bakroreze Sv. Nikole, za naše crkve u Đuru i Kečkemetu. Uradio je potom i vezenu plaštanicu, srpske crkve u Pešti, oko 1750. godine.[4]

U to doba smanjuje se potreba za zidnim slikarstvom i raste tražnja za grafikom. Zbog toga se i Žefarović preorijentiše na grafiku. On je sam rezao svoje bakarne ploče, i pomoću njih štampao svoje knjige.[5] Uz ovaj ekonomski razlog, treba istaći i želju tadašnjeg patrijarha Arsenija IV Jovanovića Šakabente da uz sebe ima bakroresca ilirske krvi. Tad odlazi u Beč kod Tomasa Tome Mesmera, čuvenog bakroresca, kod kojeg je 1740. godine savladao tehniku gravure. Iz ovog perioda najpoznatija mu je kompozicija Sveti Sava sa srpskim svetiteljima doma Nemanjinog Potom sledi Stematografija, Sveti Teodor Tiron Stratilat, Sveti Nikola, Sveti Jovan Vladimir, Sveti Kuzman i Damjan.

Godine 1741. preveo je delo Hrvata, Pavla Ritera Vitezovića „Oživljena Hrvatska“, koja sadrži hrestomatiju (izmišljenu i stvarnu) svih srpskih kraljeva, careva, i vladara od rimskog doba do turske okupacije. Žefarović je dodadao tu galeriju od 29 likova,[6] zajedno sa slikom Stefana Nemanjića, i samog srpskog patrijarha Arsenija IV Čarnojevića Šakabente, kojem je to delo i bilo posvećeno.[7] Među svetiteljima međutim našli su se Sv. David car bugarski, Sv. Teofilakt arhijerej bugarski, a za srpskog kralja Milutina, koji se posvetio, navodi samo da je `mirotočec koji je u Sofiji`. Njegov izbor `naših` svetitelja je zbunjujući i teško objašnjiv, jer se po Ruvarcu rukovodio čudnom logikom.

On 1745. godine odlazi na hadžiluk u Jerusalim, gde takođe uspeva sklopiti neke poslove pretežno grafičke i štamparske. Put je opisan od strane jeromonaha Silvestera koji se nazivao `moler`. Igumanu Rakovačkom Jaonikiju i dvojici kaluđera, priključio se u Beogradu, Žefarović - `kao vješt i okretan čovek bio je od osobite pomoći pri dobivanju putnog lista, za dalje putovanje po Turskoj`.[8]

Godine 1746. je ponovo u Beču i radi pet bakroreza: Sveti despoti Brankovići(za manastir Krušedol), Sveti Nikola(Za Grgeteg), lik cara Uroša za Jazak, Sveti knez Lazar(za Vrdnik), Bogojavljenje(za Veliku Remetu).

U Beču na starom Flajšmarktu živeli su u množini Srbi. Tu se pre rata nalazila na kućnom broju 10. lepa `Nakina kuća`. Odmah do nje je kuća `viteza Žefarovića`, sa ogromnim porodičnim plemićkim grbom iznad ulaza. Aleksa Ivić istoričar, navodi: `Vlasnici te kuće su potomci našeg slikara i bakroresca Kristifora Žefarovića`.[9] Preko puta tih kuća, na kućnom broju 13. bila je grčka crkva, a pre je to bila grčko-srpska crkva, posvećena Sv. Trojici

Godine 1748. kod Tome Mesmera izdaje svoju knjigu Opisanije svjatogo božija grada Jerusalima sa bogatim ilustracijama.[10] Knjiga je izdata troškom jerusalimskog arhimandrita Simeona Simeonovića.[11] O njegovom radu pedesetih godina se malo zna, ali je tada izdao: Nebeski Jerusalim(1748), Bogorodica Eleusa(1749), Raspeće Hristovo(1751, za manastir Hopovo). Poslednje mu je delo Sveti Stefan Štiljanović(1753).

U leto 1753. odlazi iz Beča u Rusiju, preko Ugarske. U Tokaju na Tisi, verovatno zbog starosti, sastavlja testament u kom sve ostavlja svom maloletnom sinovcu Danilu Žefaroviću, koji će postati rodonačelnik bečke plemićke kuće `von Žefarović`. Za staratelja mladom sinovcu, izabrao je izvesnog Srbina, Aleksića. U Moskvu je stigao 5. avgusta 1753. gde se nastanio u Bogojavljenskom manastiru. Tu je i umro ubrzo, 18. septembra iste godine, i sahranjen.[12]

Nacionalnost i etnička pripadnost Uredi

Etnička pripadnost Žefarovića je predmet spora između pojedinih bugarskih i srpskih istoričara. Milićević piše u svojoj poznatoj biografskoj knjizi, o Žefaroviću kao srpskom književniku.[13] Nekoliko porudžbina bakroreza Žefarovićevih sa likom Bogorodice, bilo je iz mesta Kožana, pored reke Srbice (srpske), u Tesaliji. Bili su to poručioci: Konstantin Georgije Russis, Jovan Zdravko i Konstantin Georgije Koca, stanovnici Kožana. To mesto i okolinu naseljavali su nekad isključivo Srbi, pa su se povukli severnije zbog neodgovarajuće klime. Prepustili su te prostore makedonskim Grcima. Grk Žisis Janakidis (iz Kožana), je svedočio o tome u jednom objavljenom pismu - `Pismo iz Grčke`. Žefarević bi mogao biti potomak neke od malobrojnih preostalih tamošnjih starih srpskih porodica.[14] Braća Ruvarci istoriografi međutim iskaču iz srpskih redova, insistirajući, mada bez mnogo fakata, njegovu bugarsku narodnost. Tako Ilarion Ruvarac, poznat po kontradikciji, piše o njemu, kao `Bugarinu`[15] ili `bugarskom zografu`.[16] Drugi Ruvarac, Dimitrije pišući o počecima srpske književnosti, kaže na početku za `našeg drugog književnog pesnika` da je bio `Bugarin Hristifor Žefarović`. Mada se ovaj potpisivao, kako sam navodi, sa `iliriko-rascijan`. i govorio o `otadžbini Bugarskoj` a ne o svom rodu.[17] Testament Žefarovića je pisan i `potpisan` 1754. godine u mađarskom gradiću Tokaju, i to na grčkom jeziku[18], što bi moglo da znači da je u najmanju ruku bio Cincarin.[19] Nedavno, pojavila se nepotkrepljena teza da je bio etnički Makedonac.

Hristofor Žefarović je radio za duhovni preporod i srpskog i bugarskog naroda, jer je smatrao da je to jedan isti „ilirski“ narod. Pavle egzarh Nenadović ga je prozvao „fanatikom bugarske domovine i kinloverom Ilirskog carstva“. Žefarović je navodio da radi za „našu domovinu srpsku“, i potpisivao se kao „univerzalni Illыro-Rascian slikar`(illirӥko rassӥanskӥыj obshtӥыj zograf) 1741. godine[20].






Istorija srpskog slikarstva barok baroka barokno srpski umetnici grbovi