Godina izdanja: 2019
ISBN: 978-86-7403-230-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Institut za savremenu istoriju 2019 201 strana : ilustrovano

odlična očuvanst

Odnos Milovana Đilasa i evropskih socijalista u periodu od 1950. do 1958. godine bio je kompleksan, evoluirajući od početne saradnje do značajnog razmimoilaženja usled Đilasovog disidentstva i kritike jugoslovenskog komunističkog režima.

Početna saradnja (1950–1953)

Uspostavljanje veza: Nakon raskola sa Informbiroom 1948. godine, Jugoslavija je tražila nove partnere na Zapadu. Milovan Đilas, kao jedan od vodećih članova Politbiroa Centralnog komiteta KPJ (kasnije SKJ), bio je ključna figura odgovorna za uspostavljanje i razvoj odnosa sa zapadnoevropskim socijalističkim i socijaldemokratskim partijama.
Ključni kontakti: Saradnja je započela praktično od nule, a posebno su bili značajni kontakti sa Britanskom laburističkom partijom i Francuskom socijalističkom partijom (SFIO). Ovi kontakti su pomogli Jugoslaviji da izađe iz međunarodne izolacije i približi se Zapadu.
Cilj Jugoslavije: Cilj jugoslovenskog rukovodstva bio je da pridobije podršku ovih partija, a da istovremeno zadrži sopstveni `treći put` socijalizma (samoupravljanje), distancirajući se od staljinizma, ali i od klasične socijaldemokratije.

Prekretnica i `slučaj Đilas` (1954–1958)

Đilasova kritika: Tokom 1953. i početkom 1954. godine, Đilas je u nizu članaka u listovima Borba i Nova misao kritikovao birokratizaciju SKJ i zalagao se za veću demokratiju, uključujući i formiranje opozicione socijaldemokratske partije.
Reakcija jugoslovenskih vlasti: Ovo je dovelo do oštrog sukoba sa ostatkom rukovodstva, predvođenim Titom. Na Trećem (vanrednom) plenumu SKJ u januaru 1954. godine, Đilas je optužen za revizionizam, smenjen sa svih partijskih i državnih funkcija i isključen iz partije.
Odnos evropskih socijalista: Đilasov pad je zakomplikovao odnose sa evropskim socijalistima. Jugoslovenska vlada je kritikovala socijaldemokratiju kao ideju, dok su evropske partije, posebno one članice Socijalističke internacionale, stale u odbranu Đilasa. One su smatrale da je Đilasova sudbina test posvećenosti Jugoslavije demokratskim vrednostima.
Intervencije i pogoršanje odnosa: Evropski socijalisti su intervenisali u ime Đilasa i indirektno branili socijaldemokratske principe. Jugoslovenska strana je, preuzimanjem kormila odnosa od strane Veljka Vlahovića, prekinula proces približavanja Socijalističkoj internacionali, a Đilasovo dalje disidentstvo i hapšenja (posebno nakon Mađarske krize 1956. i objavljivanja knjige Nova klasa 1957. godine) dodatno su zaoštrili situaciju.

Ukratko, Milovan Đilas je od glavnog jugoslovenskog pregovarača i simbola približavanja evropskoj levici postao `slučaj` koji je tu saradnju doveo u pitanje, jer su evropski socijalisti u njemu videli žrtvu nedemokratskog komunističkog sistema koji je i sam pomogao da se uspostavi.