Posebni događaj ili limitirano izdanje: Da
Detaljno stanje: Dobro

433

Stanje kao na fotografijama!

Prag (češ. Praha, nem. Prag), zvanično Glavni grad Prag (češ. Hlavní město Praha), je glavni i najveći grad Češke. Nalazi se na reci Vltavi, i ima oko 1,269 miliona stanovnika.[1]

Prag spada u najočuvanije velike gradove Evrope, pa je danas njegovo prostrano istorijsko jezgro pod zaštitom UNESKO-a. Grad je zbog svog bogatstva poznat i pod nadimkom „Zlatni Prag“.

Poreklo naziva
Naziv grada je staroslovenskog porekla i znači gaz, mesto za prelaz. U današnjem češkom jeziku ovo bi bila reč práh. Ovaj naziv bi po predanju bio vezan za gaz preko reke Vltave, međutim dokaza za ovu tvrdnju nema. Stoga se danas naziv grada više vezuje za naziv brda na kome je podignut Praški hrad (zamak), koji se na češkom izgovara na prazě. Po drugom predanju, kada je kneginja Libuše, koja je živela na brdu Višehrad (deo Praga), pala u trans, pokazala je prema brdu Hradčani, i rekla kako vidi grad čija će slava dosegnuti do zvezda. Rekla je svojim ljudima da idu tamo i da će tamo pronaći čoveka koji upravo delje prag za svoju kuću, i da po tome treba da daju naziv gradu. Na češkom, reč prag je ženskog roda (Praha), pa otuda i naziv „Majka svih gradova“.


Prag je osnovan u IX veku po dolasku Slovena u Češku, tačnije 880. godine osnivanjem Praškog grada. Ubrzo je grad postao sedište njenih kraljeva iz loze Pšemislovića, od kojih će neki dostići carski položaj u izbornom Svetom rimskom carstvu. Na taj način, Prag je u nekim periodima bio prestonica celog carstva.

Grad je dostigao svoj vrhunac u vreme vladavine Karla IV, koji je izgradio Karlov most, Katedralu Svetog Vida, prvu gotičku katedralu u Centralnoj Evropi, u aprilu 1348. godine osnovao je Karlov univerzitet, jedan od prvih univerziteta severno od Alpa, i proširio grad ka istoku i jugu. Dana 3. aprila 1347. godine, potpisao je dekret o najvećem srednjovekovnom urbanističkom poduhvatu u Evropi, koji će promeniti demografsku sliku Praga. Odlučio je da ujedini razna naselja i stvori „Novi grad“. Ovaj grad je nastao na okuci reke Vltave, zaštićen tvrđavama Starog grada, sa geometrijski projektovanim ulicama. Godine 1355, godine, Prag je postao prestonica Carstva. Poslednje godine vladavine Karla IV, 1378. godine, Prag je imao 40.000 stanovnika i bio jedan od najvećih gradova tadašnje Evrope.

Od 1419. do 1434. godine je trajala Husitska revolucija, pod vođstvom Jana Husa, kada su se Česi, uglavnom seljaci i sitna buržoazija, borili za svoja politička prava. Osim Husa, revolucionare je predvodio i Jan Žižka, koji je takođe postao nacionalni junak.

Od 1526. Prag je bio sedište Habzburške dinastije, međutim Česi su se borili protiv vladajuće dinastije i posle prve ozbiljnije revolucije, 1547. godine i poraza ustanika, građani Praga su izgubili dotadašnja politička prava. Zahvaljujući Imperatoru Rudolfu II (1576—1612), koji je bio ljubitelj umetnosti, kulturni život u Pragu je nastavio da se razvija. Posle neuspeha najveće antihabzburške revolucije, 1620. godine u bici na Beloj gori, Prag je izgubio političke povlastice, a idejne vođe naroda su bile prinuđene da napuste zemlju usled kontra-reformacije Katoličke crkve. Prag je tada potpuno prestao da bude prestonica carstva, međutim posle Tridesetogodišnjeg rata nastavljena je obnova praških građevina u karakterističnom stilu “praškog baroka”.

Česi su se potpuno vratili rimokatoličkoj veri 1648. godine. Za vreme Sedmogodišnjeg rata, Prusija je zauzela Prag 1757. godine, a Imperator Josif II je 1784. godine spojio četiri dela grada (Stari grad, Novi grad, Mala Strana i Hradčani) u jednu celinu — prestoni grad Prag, koji je postao središte privrednog razvoja i nacionalnog preporoda Češke. Ovaj proces je dostigao vrhunac 1848. godine posle oslobođenja države, a praćen je stvaranjem Nacionalnog pozorišta (1881—1883), osnivanjem Češkog univerziteta (1882) i Češke akademije nauka i umetnosti (1890) i izgradnjom Nacionalnog muzeja (1890).

Prag je 28. oktobra 1918. godine postao glavni grad novostvorene Čehoslovačke, koja je nastala po raspadu Austrougarske. Četiri godine kasnije, 1. januara 1922, Prag je okupio 37 gradskih celina, čime je stvoren savremeni metropolis, koji je 1938. godine godine imao blizu milion stanovnika. Hitlerove trupe su okupirale grad 15. marta 1939. godine, a antifašistička borba je trajala više od šest godina. Obeležili su je zatvaranje češkog univerziteta 17. novembra 1939. godine i ubistvo “protektora” Rajnhard Hajdriha 27. maja 1942. godine. Vrhunac oslobodilačkih borbi je bio od 5–9. maja 1945. godine

Vekovima Prag je bio multietnički grad, sa češkim, nemačkim i jevrejskim stanovništvom. Posle nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu (1939) g., velika većina jevreja je nestala u holokaustu. Građani kojima je nemački jezik bio maternji, a koji su predstavljali većinu do 19. veka, proterani su posle rata.

Posle izbora 1946. godine i Februarskih događanja 1948. godine, na vlast je došla Komunistička partija Čehoslovačke. Posle uspostavljanja programa “Put ka socijalizmu”, došlo je do intenzivnog privrednog razvoja, u Pragu je izgrađeno 150 hiljada stanova, metro (jedan od najboljih na svetu prema veličini grada), mostovi i infrastruktura. Međutim, grad je ipak počeo zaostajati za ostalim evropskim metropolama. Pet članica Varšavskog pakta su okupirale Prag 1968. godine u znak odmazde zbog započetih političkih i kulturnih reformi češke vlade. U periodu normalizacije, od 1969—1989, došlo je do zaostajanja u privrednom razvoju i stagnacije u svim sferama života. Jedini uspešan proces u ovom periodu je rekonstrukcija starog, istorijskog jezgra Praga, čime je stvorena jedinstvena urbana celina sa više od dve hiljade istorijski značajnih građevina i spomenika. Tako je Prag postao jedan od najznačajnijih kulturnih središta Evrope.

Značajan istorijski obrt koji je doneo nadu u bolju budućnost Praga je bila “plišana revolucija”, koja je počela 17. novembra 1989. godine demonstracijama na Vaclavskim namjestima i dovela do slobodnih parlamentarnih i lokalnih izbora u leto i jesen 1990. godine. Posle razdvajanja Čehoslovačke, 1. januara 1993. godine Prag je postao glavni grad Češke republike, koja od tada doživljava intenzivan ekonomski razvoj.

Kao kulturno i privredno središte Češke, Prag je privlačio mnoge čuvene umetnike i naučnike, kao: Jana Husa, Franca Kafku, Bohumila Hrabala, Volfganga Amadeusa Mocarta, Antonjina Dvoržaka, Vaclava Havela, Alberta Ajnštajna.