Učestvovanje u petstogodišnjoj vidovdanskoj proslavi u oslobođenom gradu kneza Lazara osvežilo je duh i nadu svih Srba koji pamte vidovdansko predanje i čuvaju kosovski zavet – ono što je bitno odredilo opšti identitet i sudbinu naroda.

Arsa Pajević putovao je iz Novog Sada na ovu kruševačku proslavu sa punom svešću o njenom istorijskom značaju. Njegova namera bila je da kao živi svedok izvesti javnost o značajnim događajima za srpski narod, koji jasno nagoveštavaju njegovu vekovima čekanu slobodu i svetlu budućnost.

Izveštaji sa putovanja Arse Pajevića i stilski i sadržinski nadmašuju izveštaje savremenika. On je opisao svoje putovanje srpskom železnicom od Beograda do Stalaća, putovanja na kolima po srpskim putevima, vidovdansku proslavu u Kruševcu, srpske gradove i manastire.

Arsa Pajević težio je da otkrije i zabeleži nekadašnji sjaj uporedo sa isticanjem sjaja nove i slobodne srpske države. Njegovi izveštaji su u pravom smislu putopisi, koji zahvaljujući svesti putopisca o svojoj ulozi u „opštenarodnim poslovima“ i današnjem čitaocu pružaju dragocen uvid u stanje srpskog društva, kulture i države pre sto trideset godina.

Priredio Branislav Čurčov