ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2012
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

SOMBORSKA HRONIKA FRA BONE MIHALJEVIĆA 1717-1787 - Milan Stepanović

Osim obimne građe koja svedoči o istoriji Sombora u XVIII stoleću, sačuvane u arhivskim fondovima vojničkog šanca, odnosno slobodnog i kraljevskog grada Sombora, kao i u fondovima Bačko-bodroške županije, rukopis hronike ovdašnjeg franjevačkog propovednika fra Bone Mihaljevića predstavlja dragocen izvornik za poznavanje prošlosti grada između 1717. i 1787. godine, pre svega događaja vezanih za život i rad somborskih franjevaca, njihovog samostana i crkve Presvetog Trojstva, kao i za život građana, posebno Bunjevaca, koji su među ovdašnjim rimokatoličkim vernicima tada predstavljali izrazitu većinu.

Ovde je zatekao samostanski letopis, koji je vođen na latinskom jeziku, prilično šturo i neredovno, i koji je on počeo da prepisuje, dopunjava, i ispisuje za godine koje je proveo kao franjevac u Somboru (od 1778. do 1787. godine), sve do gašenja samostana, naredbom austrijskog cara Josipa II u leto 1786. godine, i Mihaljevićevog preseljenja u franjevački samostan u Baču (početkom 1787), gde je i preminuo u avgustu 1788. godine. Rukopis hronike fra Bone Mihaljevića nosio je naslov: „Extractus Prothocolli Veneribilis Conventus L. R. Cittis Zomboriensis P. P. ord. Min. obstia Provinicæ olim Bosnæ Argentinæ S. Crucis Nunc vero Divi Joannis a Capistrano ab Anno D[omi]ni 1717. usque ad Annum 1787. deui iterum ab Anno usque annum 18 Zomborini Conscriptum de Antiquitate hujus Civitatis“ ili u prevodu: „Izvod hronike časnog samostana slobodnog i kraljevskog grada Sombora časnih otaca reda male braće nekada Provincije Bosne Srebrne Sv. Krsta, sada sv. Ivana Kapistrana, od godine gospodnje 1717. do godine 1787, Somborcima sastavljene o prošlosti ovog grada“. Rukopis hronike je veoma čitak, a dve nepaginarane (prvi list) i 184 paginirane stranice rukopisa (ukupno 93 lista), veličine 275 x 185 mm, ukoričene su u tvrd povez crnih korica. Mihaljević u svom rukopisu datumski tačno i često vrlo opširno beleži stvari koje su se dogodile godinama i decenijama pre njegovog dolaska u Sombor, pa je, očito, imao pred sobom izvornik, koji su njegovi prethodnici vodili malo urednije tek od proglašenja Sombora za slobodan i kraljevski grad (24. aprila 1749), što se vremenski poklapa sa završetkom izgradnje franjevačkog samostana u Somboru.
Sudbina Mihaljevićevog rukopisa dugo nije bila poznata. Pomenut je posredno u jednom zapisu kratke „Hronike grada Sombora“ („Chronica civitatis Zomboriensis“), koju je oko 1805. g. na latinskom sastavio tadašnji somborski rimokatolički župnik Matija Slatković. On se, za najstarije podatke o Somboru, pozvao na oca Bonu Mihaljevića, te je očito da je na raspolaganju imao njegov izvorni rukopis ili, verovatnije, prepis tog rukopisa. Potom se, duže od jednog veka, Mihaljevićevim rukopisom niko nije bavio i tek ga je bibliotekar franjevačkog samostana u Budimu, otac Ferdinand Kajzer prepisao mašinski, a prepis je bio završen 9. januara 1932. godine. Na kraju prepisa otac Ferdinand je zabeležio da se izvorni rukopis čuva u biblioteci arhiva u Baji, pod oznakom: 4 láda, 2 csomó, 882 sz. Otac Ferdinand preveo je određene izvode iz Mihaljevićevog rukopisa na mađarski i objavio ih, u svojoj redakciji, u dva nastavka XIX godišta časopisa „Ferences Közlöny“ („Franjevački glasnik“), u brojevima za maj i jun 1939. godine. Jedna kopija Kajzerovog mašinskog prepisa izvornog Mihaljevićevog rukopisa na latinskom jeziku dospela je i u Istorijski arhiv u Somboru, pa su ga 1970. g. sa latinskog na srpski preveli Pavle Velenrajter, tadašnji kustos Gradskog muzeja u Somboru, i Đorđe Antić, apotekar, arhivista i zavičajni istoričar. Uz poštovanje za nesumnjiv trud prevodilaca, koji su učinili dostupnim, na srpskom jeziku, jedan od najvažnijih izvornika za istoriju Sombora u XVIII stoleću, moramo primetiti da je njihov prevod imao značajnih manjkavosti, pre svega u jeziku, stilu, gramatici i pravopisu (što ukazuje da je, verovatno, osnovni prevod načinio Pavle Velenrajter, koji, očito, nije dovoljno dobro poznavao srpski jezik, a da je Đorđe Antić načinio samo prvu redakturu prevoda). Znatan broj nedoslednosti i pogrešaka u prevodu postojao je i u crkvenoj i istorijskoj terminologiji, a posebno u iščitavanju imena ljudi i naziva mesta. Zbog svega toga bila je potrebna sveobuhvatna i pažljiva redaktura postojećeg prevoda, što je priređivač ove knjige i učinio, upoređujući i sravnjujući prevod sa kopijom izvornog latinskog rukopisa Bone Mihaljevića i njegovim mašinskim prepisom.

Sombor 2012210 str ilus 24 cm

S.S.