ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Godina izdanja: K176
Jezik: Srpski

U dobrom stanju!

Albanska golgota je ustaljen naziv za povlačenje srpske vojske i prognanih civila preko zavejanih planina Albanije i Crne Gore nakon invazije Centralnih sila na Srbiju, u zimu 1915/16. tokom Prvog svetskog rata. Ovo povlačenje je teklo u više kolona iz pravca Metohije ka obali Jadranskog mora, gde su Savezničke komande organizovale transport brodovima i prihvat do bezbednosnih odredišta, grčkih ostrva u Jonskom moru, Italiji i severnoj Africi. Procenjuje se da je više desetina hiljada vojnika i civila stradalo tokom povlačenja, od posledica ranjavanja i iscrpljenosti. Nakon oporavka, oko 150.000 pripadnika Srpske vojske se priključilo savezničkim trupama na Solunskom frontu, u junu 1916. gde su vođene teške borbe sve do kraja rata i konačnog oslobođenja otadžbine. Svim učesnicima, koji su preživeli ovaj epski marš, a potom i žestoke borbe na Solunskom frontu, posle rata uručivana je čuvena spomen-medalja poznata kao Albanska spomenica.

Posle pobede srpske vojske u Kolubarskoj bici, decembra 1914. na srpskom frontu do početka jeseni 1915. zavladalo je zatišje. Međutim, pod komandom feldmaršala Augusta Makenzena, Austougarska Balkanska armija i 11. nemačka armija od oko 500.000 vojnika, 10 eskadrila aviona i sa brojnom rečnom flotilom na Dunavu i Savi, pokrenule su 6. oktobra 1915. najveću ofanzivu na Kraljevinu Srbiju. Do 15. oktobra 1915, uprkos krajnjem požrtvovanju srpske vojske, austrougarska balkanska vojska pravcem preko reke Save i Drine, i 11. nemačka armija preko Dunava zauzele su Beograd, Smederevo, Požarevac i Golubac i stvorile širi mostobran južno od Save i Dunava, nateravši srpske trupe na povlačenje prema Južnoj Srbiji.

Tog istog dana, 15. oktobra 1915. bez objave rata, dve bugarske kompletne armije potisnule su slabe srpske jedinice, prodrle u dolinu Južne Morave kod Vranja i do 22. oktobra 1915. zauzele Kumanovo, Štip, Skoplje, prekinule moravsko-vardarsku komunikaciju i onemogućile povlačenje srpske vojske prema grčkoj granici i Solunu. Druga polovina oktobra i početak novembra protekli su u povlačenju srpske vojske prema jugu. Srpska vojska i izbeglice su se našle u bezizlaznoj situaciji na Kosovu i Metohiji. Put prema Solunu je presečen. Austrougarska vojska sa severozapada, nemačka vojska sa severa i bugarska armija sa juga i istoka napreduju prema Kosovu sa jedinim ciljem da unište Srpsku vojsku u rasulu. Jedini put Srpskoj vojsci i izbeglicima prema saveznicima i jadranskoj obali vodio je preko albanskih planina.

Pod pritiskom velike austrougarsko-nemačke i bugarske ofanzive, Vrhovna komanda srpske vojske 24. novembra 1915. godine odlučila je da se trupe vojske povuku preko Crne Gore i Albanije na Jadransko more. Ta odluka je doneta posle neuspelog pokušaja da se vojska povuče dolinom Vardara, zbog prodora bugarske armije, presecanja komunikacija i izostanka planiranog prodora saveznika iz Soluna. Srpska vojska je uspela da izbegne okruženje. Ali se vojni i državni vrh našao pred dilemom šta dalje da bi se izbegla najopasnija kriza od početka rata. Kapitulacija se kategorički odbacila jer je ona značila kraj države, a predlog vojvode Živojina Mišića da se izvrši protiv udar je odbijen jer nije bio adekvatan odnosu snaga. Državni vrh doneo je ipak odluku da se izvrši povlačenje preko Albanije ka jadranskoj obali tamo bi ih dočekali Saveznici pomogli da se oporave, a onda bi se oporavljena Srpska vojska pridružila savezničkim snagama na Solunskom frontu. Predsednik vlade Nikola Pašić uputio je savezničkoj komandi telegram sledeće sadržine:

Srbija iako se našla u teškom položaju, iako još može doći i u još gori položaj, rešena je da ide do kraja u borbi protiv zavojevača, odano i verno uz svoje Saveznike izdržaće ceo rat, koji će završiti porazom neprijatelja.

Posle ove odluke cela vlada sa predsednikom Pašićem i kraljem Petrom I otišla je u crkvu. Pri izlasku iz crkve predsednika Pašića je opsela masa izbeglog i uplašenog naroda pitajući šta će s njima biti očekujući reči utehe. Predsednik Pašić je uplašenom narodu odgovorio: Narode ne bojte se, dobro biti neće! U Rimu je 23. novembra 1915. osnovana komisija za snabdevanje sastavljena od vojno-pomorskih izaslanika Francuske, Ujedinjenog Kraljevstva, Rusije, Italije i vojnog izaslanika Srbije. Dogovoreno je da se obrazuju baze u Skadru i Draču gde bi se odmah počeli upućivati saveznički brodovi sa hranom i drugim potrebama. U međuvremenu srpska vlada postiže sporazum sa predsednikom albanske vlade Esad pašom, koji se svrstao u saveznike, o prelasku Srpske vojske preko Albanije.