ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Jezik: Srpski
Autor: Strani

vrlo dobro ocuvano kao na slikama

Templari
Loran Delijez
Izdavač: Bata, North American, Orbis, Beograd 1993; biblioteka Anteus

Detaljnije:
mek povez, strana 293, 20cm


Red siromašnih vitezova Hrista i Solomonovog hrama (lat. Pauperes commilitones Christi Templique Salomonici), poznati i kao Red Solomonovog hrama, Vitezovi Templari ili samo Templari, bili su katolički viteški red koji je 1139. godine papinskom bulom Omne Datum Optimum priznala Sveta stolica.[4] Red je osnovan 1119. godine i djelovao je od 1129. do 1312. godine.[5]

Red, koji je bio među najbogatijim i moćnijim, postao je omiljena dobrotvorna organizacija cijelog hrišćanskog svijeta, dok su članstvo i moć red munjevito rasli. Templari su bili istaknuti u hrišćanskim finansijama. Vitezovi Templari, u svojim prepoznatljivim bijelim mantijama sa crvenim krstom, bili su među najvještijim borbenim jedinicama tokom krstaških ratova.[6] Neborbeno članstvo reda, koje je činilo 90% ljudstva, upravljalo je velikom ekonomskom infrastrukturom širom hrišćanskog svijeta,[7] razvijajući inovativne finansijske tehnike koje su rani oblik bankarstva,[8][9] izgradnjom sopstvene mreže od približno 1.000 komanderstva i fortifikacija širom Evrope i Svete zemlje, vjerovatno osnivajući prvu međunarodnu korporaciju na svijetu.[10][11]

Templari su bili blisko povezani sa krstaškim ratovima; kada je Sveta zemlje izgubljena, podrška redu je nestala.[12] Glasine o tajnim ceremonijama inicijacije Templara dovele su do nepovjerenja prema redu, i francuski kralj Filip IV — u velikim dugovima prema redu — iskoristio je tu situaciju kako bi stekao kontrolu nad njima. Godine 1307, naredio je hapšenja velikog broja pripadnika reda u Francuskoj, kojima su kroz mučenja iznuđena lažna priznanja, a zatim su spaljivani na lomači.[13] Papa Kliment V je zabranio red 1312. godine pod pristiskom kralja Filipa IV.

Munjevit pad moći veoma značajne skupine u evropskom društvu doveo je do širenja raznih nagađanja, legendi i predanja kroz vijekove. Kasnije organizacije koje su u svom nazivu koristile riječ „Templar”, sačuvale su red od zaborava, iako prikrivajući njegovo porijeklo.

Templari su bili organizovani kao monaški red, slično kao Bernardov Cistercijanski red, koji se smatra prvom djelotvornom međunarodnom organizacijom u Evropi.[14] Organizaciona struktura je imala snažan lanac vlasti. Templari su bili dobro povezani i ubrzo su postali bitan faktor na međunarodnoj političkoj sceni tog vremena. Svaka zemlja sa značajnijim prisustvom Templara (Francuska, Puatu, Anžu, Jerusalim, Engleska, Aragon, Portugalija, Italija, Tripoli, Antiogija, Ugarska i Hrvatska[15]) imala je Majstora Reda za Templare u toj oblasti.

Svi oni su bili podređeni Velikom majstoru, koji je postavljan doživotno, a koji je nadgledao vojne napore reda na Istoku i njegove finansije na Zapadu. Veliki majstor je svoja ovlašćenja sprovodio preko generalnog nadzornika reda, koji su bili vitezovi koje su Veliki majstor i jerusalimski manastiri posebno postavljali kako bi nagledali različite pokrajine, ispravljajući malverzacije, uvodeći nove propise i rješavajući važne sporove. Generalni nadzornik je imao ovlašćenja da ukloni viteza sa dužnost i suspenduje Majstore određene pokrajine.[16]

Nema preciznih brojki, ali se procjenjuje da je red na vrhuncu moći imao između 15.000 i 20.000 članova, od kojih su desetina bili pravi vitezovi.[2][3]

Činovi unutar reda[uredi]
Tri glavne klase[uredi]
Postojala su tri glavne klase unutar Templarskog reda: plemeniti vitezovi, neplemeniti oružnici i kapelani. Templari nisu vršili viteške ceremonije, tako da je svako koje želio postati vitez Templara morao već biti vitez.[17] Oni su bili najvidljivija grana reda i nosili su čuvene bijele mantije, koje simbolizuju čistoću i neporočnost.[18] Bili su opremljeni kao teška konjica, sa tri ili četiri konja i jedni ili dvojicom jahača. Jahači uglavnom nisu bili članovi reda, već su bili autsajderi unajmljeni na određeno vrijeme. Ispod vitezova u redu bili su oružnici neplemenitog porijekla.[19] Oni su u red donijeli vitalne vještine i trgovinu kao što je kovački zanat i građevinastvo, a upravljali su i mnogom svojim reda u Evropi. U krstaškim državama, borili su se zajedno sa vitezovima kao laka konjica sa jednim konjem.[20] Neki od najviših položaja u redu bili su određeni za oružnike, uključujući i položaj Komandanta Svoda Akre, koji je bio defakto admiral templarske flote. Oružnici su nosili crnu ili smeđu odjeću. Od 1319. godine, kapelani su činili treću klasu Templara. Bili su to posvjećeni sveštenici zaduženi za duhovne potrebe Templara.[21] Sve tri klase reda nosile su crveni krst.[22]

Veliki majstori Templara[uredi]
Glavni članak: Veliki majstor Templara

Templarska građevinu u Sen Marten de Šanu, Francuska
Počevši od osnivača reda Iga de Pejena u periodu 1118—1119, najviši položaj unutar reda bio je Veliki majstor, dužnost koja se obavljala cio život, iako uzimajući u obzir borbenu prirodu reda, to je moglo predstavljati veoma kratak vremenski rok. Svi osim dva Velika majstora umrla su položaju, a nekoliko je umrlo tokom vojnih kampanja. Na primjer, tokom opsade Akalona 1153. godine, veliki majstor Bernar de Tremele predvodio je skupinu od 40 Templara kroz ruševine gradskih zidina. Kako ih ostatak krstaške vojske nije pratio, Templari su, zajedno sa Velikim majstorom, zarobljeni i obezglavljeni.[23] Velikog majstora Žerara de Ridfora obezglavio je Saladin 1189. godine tokom opsade Akre.

Veliki majstor je nagledao sve operacije koje je sprovodio red, uključujući i vojne operacije u Svetoj zemlji i Istočnoj Evropi i finansijske i poslovne postupke reda u Zapadnoj Evropi. Neki veliki majstori su bili i komandanti na bojnom polju, mada to nije uvijek bilo najmudrije: nekoliko grešaka u borbenom vođstvu Ridforda dovelo je do teškog poraza u bici kod Hitina. Posljednji veliki majstor je bio Žak de Mole, koji je po naređenju francuskog kralja Filipa IV spaljen na lomači 1314. godine.[24]

Ponašanje, oblačenje i brada[uredi]

Predstava Templara (muzej opatije Ten Dajnen, fotografije iz 2010)

Prikaz dvojice Templara kako sjede na jednom konju (ističući siromaštvo), sa Busonom, svetim barjakom (gonfalonom) (Metrju Peris, cca 1250).[25]
Bernard od Klervoa i osnivač Ig de Pejen osmislili su poseban kod ponašanja za Templarski red, poznat među savremenim istoričarima kao Latinsko pravilo. Njegove 72 odredbe definisale su idealno ponašanje vitezova, kao što je vrsta odjeće koju mogu nositi i koliko konja mogu imati. Trebalo je da vitezovi jedu svoje obroke u tišini, jesti mesto ne više od tri puta sedmično i ne stupati u bilo kakav fizički kontakt bilo kog tipa sa ženama, pa čak i onima iz svoje porodice. Velikog majstoru su dodjeljena „4 konja i jedan brat-kapelan i jedan crkvenjak sa tri konja i jedan brat-narednik sa dva konja i jedan džentlmen sluga da nosi njegov štit i koplje sa jednim konjem”.[26] Kako je red rastao, prvobitni spisak od 72 odredbe je proširen na nekoliko stotina u svom konačnom obliku..[27][28]

Vitezovi su nosili bijeli sorko sa crvenim krstom i bijeli plašt takođe sa crvenim krstom; narednici su nosili crnu tuniku sa crvenim krstom naprijed i crni ili smeđi plašt.[29][30] Bijeli plaštov su vitezovim dodjeljeni na Troatskom koncilu 1129. godine, a krst je na odjeću vjerovatno dodan pred početak Drugog krstaškog pohoda 1147. godine, kada su papa Evgenije III, francuski kralj Luj VII i mnogi druge ugledne ličnosti prisustvovale sastanku francuskih Templara u njihovom sjedištu kod Pariza.[31][32][33] Prema templarskom Pravilu, vitezovi uvijek treba da nose bijeli plašt, čak im je zabranjeno da jedu i puju ako ga ne nose.[34]

Crveni krst koji su nosili Templari je simbol mučeništva, a smrt u borbi se smatrala za veliku čast koja osigurava mjesto na nebu.[35] Postojalo je kardinalno pravilo po kome se vitezovi reda ne smiju nikada predati osim ako padne templarska zastava, pa čak i tada prvo je trebalo da se pregrupišu sa drugih hrišćanskim redovima, kao što su Hospitalci. Tek nakon što su sve zastave pale, bilo im je dozvoljeno da napuste bojno polje.[36]

Iako nije propisano Templarskim pravilom, kasnije je postalo uobičajeno da članovi reda nose dugačke i istaknute brade. Oko 1240. godine, Alber iz Trua-Fontena opisuje Templare kao „red bradate braće”; dok su tokom ispitivanja papskih komsara u Parizu 1310—1311, od skoro 230 ispitanih vitezova i braće, 76 je opisano kao da nose bradu, u nekim slučajevima naznačeno je da je „u stilu Templara”, a 133 je reklo da je obrijalo bradu, bilo u odricanju od reda ili u nadi da će izbjeći otkrivanje.[37][38]

Inicijacija,[39] poznata kao Prijem u red, bila je dukovo posvjećena i uključuje svečanu ceremoniju. Stranci su bili obeshrabreni da prisustvuju ceremoniji, što je izazivalo sumnje srednjovjekovnih istražitelja tokom kasnijih suđenja. Novi članovi su morali bespogovorno da prepišu sva svoja bogatstva i dobra redu i uzmu zavjete siromaštva, čednosti, pobožnosti i poslušnosti.[40] Većina braće se redu pridružilo za cio život, mada je nekima bilo dozvoljeno da se pridruže na određeno vremensko razdoblje. Nekada je oženjenim muškarcima bilo dozvoljeno da se pridruže redu ukoliko je njegova supruga dala pristanak,[30] ali njima nije bilo dozvoljeno da nose bijeli plaštove.[41]

Istorija[uredi]
Glavni članak: Istorija Templara
Uspon[uredi]

Zastave koje su koristili Templari u bitkama
Nakon što su Evropljani u Prvom krstaškom ratu zauzeli Jerusalim 1099. godine, mnogi hrišćani su krenuli na hodočašće ka raznim svetim mjestima u Svetoj zemlji. . Banditi i drumski razbojnici pljačkali su hodočasnike, koje su rutinski klali, ponekad na stotine njih, tokom pokušaja da putuju od priobalja kod Jafe do unutrašnjosti Svete zemlje.[42]

Godine 1199, francuski vitez Ig de Pejen obratio se jerusalimskom kralju Balduinu II i jerusalimskom patrijarhu Gormondu i predložio im stvaranje viteškog reda padi zaštite hodočasnika. Balduin i Gormond su se složili, vjerovatno na Nabluskom saboru u januaru 1120. godine, a kralj je Templarima dodjelio sjedište u lijevom krilu kraljevskog dvora na Hramovnoj gori u zauzetoj džamiji Al Aksa.[43] Hramovna gora je bila od značaja jer se nalazila iznad onoga što se smatralo ruševinama Solomonovog hrama.[44][6] Zato su krstaši džamiju Al Aksu posmatrali kao Solomonov hram, a svog ovog mjesta novoosnovani red je uzeo ime Red siromašnih vitezova Hrista i Solomonovog hrama ili samo Vitezovi Templari. Red je sa oko devet vitezova, uključujući Godfreja de Sen-Omera i ]Andrea de Monbara, imao malo finansijskih sredstava i oslanjao se na priloge za opstanak. Amblem reda bila su dva viteza koja jašu jednog konja, naglašavajući siromaštvo reda.[45]


Prvo sjedište Templara bilo je u Jerusalimu, na Hramovnoj gori.
Bankarstvo[uredi]
Po prestanku Krstaških ratova, red Templara je prerastao u Evropi u red bankara koji su bili oličenje zelenaštva. Pa ipak, blago doneto sa Istoka činilo ih je vrlo moćnim: neretko su se kod ovog reda zaduživali Jovan bez Zemlje, Huan iz Navare, Šarl Anžujski, engleski kralj Edvard I (založio čak i krunski nakit), Robert I od Artoa dok je Luj VII za finansijskog savetnika imao Templara – blagajnika riznice.[traži se izvor] Pružali su i druge finansijske usluge, kao što su trgovina menicama, izdavanje vrednosnih pisama koja su se mogla unovčiti bilo gde u Evropi, izdavanje zajmova i drugo.

Kamata na pozajmljenu sumu nije bila mala i kretala se od 11 do 15% što je izazvalo netrpeljivost dužnika. Tako već Filip Lepi počinje sa progonima ovog reda da bi zvanično poslednjeg majstora ovog reda Žaka de Molea spalio kao jeretika 1314. godine. Na taj način Filip je bio pošteđen vraćanja dugova onima od kojih je najviše zazirao, dok je svu templarsku nepokretnu imovinu poklonio redu Sv. Jovana (Hospitalci, Malteški vitezovi).

Ruševine[uredi]

Dva Templara gore na lomači, iz francuskog rukopisa iz petnaestog veka
Trinaestog oktobra, 1307. godine, manji broj Templara je bio istovremeno uhapšen od strane agenata Filipa IV (takođe treba znati da je prethodno Filip Lepi papu praktično oteo i prebacio iz Italije u Francusku, da bi obezbedio njegovu podršku za svoj naum) da bi u zatvoru bili mučeni zbog jeresi Reda. (Postoji verovanje da je ovaj akt poreklo verovanja u nesreću koju donosi petak 13.) Po jednom gledištu, Filip koji je zaplenio trezor reda (po nekim istraživačima, uopšte nije uspeo da prisvoji njihovo bogatstvo, jer su par dana pre na 17 galija isto izneli u nepoznatom pravcu) i razbio njihov bankarski sistem jednostavno želeo da ga lično kontroliše. Videvši sudbinu Templara, Vitezovi reda sv. Jovana od Jerusalima i Rodosa i Malte su bili takođe primorani da napuste bavljenje bankarstvom.

Mnogi kraljevi i plemstvo su podržavali Templare. Kralj Škotske Robert I je bio ekskomuniciran iz drugih razloga tako da se nije morao povinovati volji Pape. Iz tog razloga mnogi Templari su pobegli u Škotsku, kao i u Portugaliju, gde su ime reda promenili u Hristov red (veruje se da su imali učešća u prvim pomorskim otkrićima Portugalaca.) Princ Henrik Moreplovac je vodio portugalski red 20 godina sve do svoje smrti.

Jeres i izvinjenje[uredi]

Ilustracija iz rukopisa iz 1350. godine aludira na optužbe Templara za sodomiju
Pod mukama, neki Templari su priznali homoseksualnost, i pripadnost zagonetnoj religiji pod imenom Bafomet. Njihove vođe su kasnije opovrgle ova priznanja, i zbog toga su pogubljeni. Neki naučnici smatraju da su priznanja lažna, što je tipično za nasilna priznanja koja je iznuđivala inkvizicija. Drugi smatraju da objašnjenje za ova priznanja leži u tajnim ritualima koji su se navodno odigravali iza zatvorenih vrata i koji imaju poreklo u njihovom učešću u krstaškim ratovima i borbama protiv Saracena. Ti rituali uključuju i odricanje od Hrista i pljuvanje na krst tri puta, kao i analingus.

Prema nekim naučnicima, i nedavno objavljenim dokumentima iz Vatikana, namera ovih dela je bila simulacija raznih poniženja i mučenja kojima su Krstaši mogli biti podvrgnuti u slučaju zarobljavanja od strane Saracena. Prema ovom razmišljanju, Templari su bili uvežbavani kako da njihovo odricanje od hrišćanstva bude samo mislima, ali ne i srcem. Osnovni uzrok menjanja religijskih shvatanja je prodor islamskih i judaističkih učenja u doktrinu reda. Po nekim tvrdnjama verovali su u vrhovno biće koje se razlikuje od katoličke interpretacije Boga. Po nekim tvrdnjama Templari su obožavali Satanu odnosno njegovo oličenje Bafometa.

Teorije zavere vezane za gašenje Templara često idu daleko preko najčešće prihvaćenih motiva, ogromnog bogatstva i političke moći. Pozicija katoličke crkve je često opisivana kao nepravedna prema Templarima, jer je papa u to vreme bio izmanipulisan da bi pomogao progon Templara. Dr Barbara Frejl je 2001. pronašla dokumente u tajnim Vatikanskim arhivima, koji pokazuju da se papa Klement V tajno izvinio Templarima 1314. godine.[traži se izvor]

Po legendi, goreći na lomači, Žak de Mole, Veliki Majstor, je prokleo kralja Filipa i papu Klementa da izađu pred božji sud u roku od godinu dana. Bez obzira da li je de Mole zaista prokleo kralja i papu, narod je zaista poverovao u to, jer je papa Klement je umro samo mesec dana kasnije, a Filip IV sedam meseci kasnije.[46]Mnogi su bili oduševljeni takvim razvojem događaja i tu priču naglašavali u svojim hronikama.

Nasljeđe[uredi]
Glavni članak: Spisak mjesta povezanih sa Templarima

Templ crkva u Londonu. Kao kapela Novog hrama u Londonu, bila je mjesto svečanosti templarske inicijacije. U današnje vrijeme dio je parohijske crkve Midl i Iner Templa, dva od Sudska ina, i popularna je turistička odrednica
Sa svojim vojnim misijama i obimnim finansijskim sredstvima, Templari su finansirali veliki broj građevinskih projakata u Evropi i Svetoj zemlji. Mnoge od ovih građevina i dalje postoje. Mnoga mjesta u svom nazivu sadrže riječ Templ, jer viševjekovne povezanosti sa Templarima.[47] Npr, neki od templarskih posjeda u Londonu su kasnije iznajmljene advokatima, što dovelo do naziva kapije Templ bar i metro stanice Templ. Dva od četiri Sudska ina koji mogu pozvati svoje članove da postupaju kao baristeri jesu Iner Templ i Midl Templ, a cjelokupna oblast je poznata kao Templ.[48]

Osobiti arhitektonski elementi templarskih građevina uključuju upotrebu slike „dva viteza na jednom konju”, prikazujući siromaštvo vitezova, i okrugle građevine dizajnirane da podsjećaju na crkvu Vaskrselja Hristovog u Jerusalimu.[49]

Savremene organizacije[uredi]
Priča o progonu i iznenadnom raspuštanju tajnih, ali moćnih, srednjovjekovnih Templara, privukla je mnoge druge skupine da koriste navodne veze sa njima kao način za poboljšanje sopstvenog imidža i misterioznosti.[50] Vitezovi Templari su raspušteni Poveljom Katoličke crkve 1309. godine sa smrću Žaka de Molijera; ne postoji jasna istorijske veza između njih i bilo koje savremene organizacije, od kojih prva javlja u 18. vijeku.[51][52][53][54]

Trezvenjački pokret[uredi]
Mnoge trezvenjačke organizacije su sebi dale ime po Redu siromašnih vitezova Hrista i Solomonovog hrama, citirajući uvjerenje da izvorni Templari „pili kiselo mlijeko, ali su zato vodili ’veliki krstaški rat’ protiv ’užasnog poroka’ od alkohola”. Najveća među njima jeste Međunarodna organizacije dobrih Templara, koja se proširila širom svijeta nakon što uspostavljena u 19. vijeku i nastavila se dalje zalagati za apstidenciju od alkohola i drugih droga.[55]

Slobodni zidari[uredi]
Slobodno zidarstvo je uključilo simbole i rituale nekoliko srednjovjekovnih vojnih redova u brojna slobodnozidarska tijela najkasnije od 18. vijeka.[6] To se može vidjeti u Crvenim krstu Konstantina, koji je ispirisan Konstantinovskim redom Svetog Georgija; Malteški red inspirisan je Hospitalcima; a Vitezovi Templari su inspirisani Templarima. Malteški red i Templari karakteriše Jorkširki obred. Jedna teorija o porijeklu slobodnog zidarstva, tvda da porijeklo vodi neposredno od istorijskih Templara kroz njegove posljednje članova iz 14. vijeka, koji su se navodno sklonili u Škotsku i pomogli Robertu Brusu u njegovoj pobjedi u Banokbrnu. Ovu teoriju obično odbijaju sva Slobodnozidarska tijela[56] i istorijači zbog nedostatka dokaza.[57][58]

Mitovi[uredi]
Templari su postali okruženi legendama koje sadrže tajne i misterije. Možda i najpoznatije su one koje govore o Svetom gralu, Zavetnom kovčegu, i tajnama građenja. Neki izvori kažu da su Templari pronašli Sveti gral i odneli ga u Škotsku 1307. Drugi izvori tvrde da su pronašli Zavetni kovčeg, sanduk u kome su se nalazili sakralni predmeti starog Izraela, uključujući Aronov štap (Aron je Mojsijev rođak i prvi Izraelski sveštenik) i kamene ploče na kojima je Mojsije dobio Deset Božjih zapovesti.

Ovi mitovi su povezani sa dugom okupacijom Jerusalimskog hrama. Neki izvori su zabeležili da su Templari otkrili tajnu zidarskih majstora koji su napravili prvi i drugi Jerusalimski hram, kao i tajnu da je Zavetni kovčeg premešten u Etiopiju pre uništenja prvog hrama. Dalje veze prema Kovčegu i tajni starih graditelja idu ka monolitnoj Crkvi sv. Georgija u Lalibeli u Etiopiji, koja postoji i danas i čija je izgradnja neopravdano pripisana Templarima. Postoji i podzemna crkva iz istog perioda u Francuskoj. Postoje i špekulacije da su Templari preduzeli i putovanje u Ameriku pre Kolumba. Takođe postoje i priče da su Templari bili povezani sa Sionskim prioratom, organizacijom koja je imala za zadatak da čuva sarkofag u kojem je sahranjena Marija Magdalena, pa su im te tajne dale moć da manipulišu Katoličkom crkvom i da postanu jako moćni u Evropi.

Mit o Templarima kao čuvarima i braniteljima Svetog grala je tema u filmu Indijana Džouns i poslednji krstaški pohod, romanu Umberta Eka Fukoovo klatno (1989), kao i u romanu Andreasa Vilhelma Projekt Babilon[59]. Najnovije interesovanje za Templare i mitologiju vezanu za njih je pobuđeno romanu Dena Brauna, Da Vinčijev kod (2003) i sličnom pričom u filmu iz 2004, Nacionalno blago (film). U nekoliko delova se javljaju u video-igri Assassins creed.

Mesta koja se vezuju uz Templare[uredi]
Zamak Almurol u Portugaliji
Zamak Kolosi na Kipru
Crkva hrama u Londonu
Hertford, Engleska u Gardijanu
Kapela Roslin u Škotskoj
Hram Mont, Kupola na steni (Dome of the Rock) и Извор душа у Јерусалиму