Lav Nikolajevič Tolstoj Rat i mirTvrdi povezRat i mir je neprevaziđeni klasik u kojem Tolstoj daje sliku ruskog društva u Napoleonovo doba i prati živote tri glavna junaka: Pjera Bezuhova, nezakonitog sina seoskog kneza, koji neočekivano dobija pozamašno nasledstvo i titulu; kneza Andreja Bolkonskog, koji napušta porodicu da bi se borio u ratu protiv Napoleona; i Nataše Rostove, prelepe i čarobne devojke koja za Tolstoja oličenje savršene žene. „Rat i mir“ najveći je, a uz „Anu Karenjinu“ i najpoznatiji roman ruskog pisca Lava Nikolajevića Tolstoja. Ovo je takođe jedan od najvećih romana svetske književnosti uopšte. Njegova veličina nije samo u njegovom obujmu, iako je ovo sedmi najduži roman u istoriji književnosti, već i u njegovom opsežnom i jedinstvenom sadržaju. Zanimljivo je spomenuti da se dugo vremena vodila rasprava da li je stvarno ime romana „Rat i mir“ ili „Rat i svet“, budući da su u ruskom jeziku reči za „mir“ i „svet“ sinonimi. Nakon dugogodišnjeg istraživanja i teorijske rasprave, zaključeno je da je prevod „Rat i mir“ ipak točan.Iako se roman na prvi pogled čini kao istorijski, ali i ratni roman, jer detaljno opisuje političku situaciju i samo ratovanje za vreme Napoleonskih ratova, tj. francusko – ruskih ratova, ovaj roman zapravo je sociološki, jer detaljno analizuje tadašnje rusko društvo. Roman je takođe i psihološki, jer se u tančine bavi analizom pojedinih likova. Ti likovi prolaze kroz svoje psihološke promene, sazrevanja, menjanja pogleda na društvo i svet, ali i lične analize, propitivanja, traženja smisla i filozofskih razmišljanja o čoveku, pojedincu i biti života. Zbog svega ovoga – i prikaza rata, politike, društva, ličnih obzervacija, filozofskih propitivanja i pitanja morala, ovaj roman opsežno je remek-delo, sasvim savremeno za vreme u kojem je nastalo, a do danas nije pronašao svog premca. U njemu Tolstoj ponajviše preispituje delovanje masa i pojedinaca na tok istorije, ali i delovanje društvenih događaja, ponajviše propagande i opšteg verovanja na pojedinca. Tolstoj u njemu zaključuje da pojedinci započinju revolucije koje menjaju svet, ali za većinu ljudi je društvena promena ono što utiče na njih, bez njihove slobodne volje u svemu tome.Radnja romana vrti se oko nekoliko ruskih aristokratskih porodica, od kojih su za glavnu radnju najvažnije porodice Bezuhov, Bolkonski i Rostov. Opisani su lični životi članova tih porodica, međusobne veze i njihovo uplitanje u istoriske događaje (kao i uplitanje tih događaja u njihove živote). Prva polovina romana koncentrisana je isključivo na ove fiktivne likove i njihove odnose te događaje kojima bolje upoznajemo njihovu ličnu prirodu. Nakon dva toma, radnja romana usmerenija je istorijske događaje, Napoleonske ratove i samog Napoleona, koji kao istorijska ličnost dobiva mesto u romanu i kao karakterni lik. U drugom delu priče istorija ovladava životima glavnih likova, a ponajviše njeno ratno stanje. Rat ima toliko uticaja na likove da postaje glavni čimbenik njihovih života. On ne donosi samo stradanja, već i neke ozbiljnije psihološke promene, promene u stavovima i razmišljanjima. Osim nekakve opšte radnje, drugi dio romana obiluje Tolstojevim ličnim filozofskim stavovima, razmišljanjima o ratu i moralu pojedinca. To se više ne ispoljava samo u odnosu na likove, već i u obliku esejističkih razmatranja, istorijskih i istoriografskih istraživanja i dokumentarističkih analiza, posve suprotno dotadašnjem konceptu fikcijskog romana.Roman sadrži mnoštvo fikcijskih likova, ali i onih istorijskih, budući da se radnja delomično bavi stvarnim, istorijskim događajima. Izmišljeni likovi se tako vešto mešaju s onim stvarnima, da je ponekad nemoguće odrediti koji su koji – koji delovi radnje su posve izmišljeni, a koji su inspirisani istorijom. Ali čak su i neki fikcionalni likovi inspirisani stvarnim ljudima – primerice, Nikolaj i Rostov i Marija Bolkonska, koje je Tolstoj karakterizovao na temelju svojih roditelja; ili lik Nataše, Nikolajeva sestra, koju je inspirisala Tolstojeva sestra. Lik Pjera Bezuhova donekle je baziran na samom Tolstoju, a za lik kneza Andreja, koji je i u romanu oprečni Pjerov lik, mnogi kažu da je Tolstojev alter-ego. On ne predstavlja samo ono kakav je Tolstoj bio, poput Pjera, već i ono kakav je želeo da bude. Uz glavne likove, roman obiluje sporednim likovima, od kojih mnogi imaju važne uloge, unatoč tome što se retko ili čak jednokratno pojavljuju.Ovaj epski roman, podeljen u četiri toma, u 19. veku započeo je jedan novi stil romana. Tolstoj je njime stvorio roman svesti i tako napravio zaokret u književnosti, koja će kasnije dovesti do novog književnog pravca, moderne. 4/9