Oblast: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Jezik: Srpski
Godina izdanja: Tv

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Gracanica
Branislav Todic, Slikarstvo
Slobodan Curcic, Istorija i arhitektura
Kao nove u originalnoj kutiji



Manastir Gračanica je srpski pravoslavni manastir koji se nalazi u Gračanici, udaljenoj 10 km od Prištine. Pripada Raško-prizrenskoj eparhiji, u sastavu Srpske pravoslavne crkve. Na mestu starijeg manastira, prvobitnog sedišta Lipljanske episkopije, srpski kralj Stefan Uroš II Milutin (1282—1321) je oko 1315. godine sagradio novi (današnji) hram, posvećen Uspenju Presvete Bogorodice.[1]

Manastir je 1990. godine proglašen za spomenik kulture od izuzetnog značaja, a 13. jula 2006. stavljen je na Uneskovu listu Svetske baštine pod nazivom Srednjovekovni spomenici na Kosovu,[2] koji su deo spiska ugroženih mesta Svetske baštine.



Manastir Sv. Bogorodice u južnoj Srbiji, na levoj obali reke Gračanke, desne pritoke Sitnice, južno od Prištine na Kosovu i Metohiji, zadužbina je srpskog kralja Milutina, njegove žene Simonide i sina Stefana. Podignut je 1315—1321. godine i obdaren bogatim poklonima, kako u imanju tako i u povlasticama. Nova crkva je podignuta na mestu stare crkve u kojoj je bila stolica Lipljanske eparhije. Upravo po manastiru Gračanici, ova eparhija je ponekad nazivana i Gračaničkom.

Vreme 14. i 15. veka bio je period velike duhovne slave manastira. U Gračanici je živelo stotine monaha koji su razvili veoma značajnu duhovnu i umetničku delatnost.


Gračanički oktoih (petoglasnik), jedino poznato izdanje Gračaničke štamparije (1539)
Sredinom 15. veka, oblast oko manastira Gračanice potpala je pod osmansku vlast, nakon čega je uključena u sastav Vučitrnskog sandžaka.[4][5] Sve do kraja 17. veka, manastir je i dalje bio središte srpske pravoslavne Lipljanske eparhije, koja se po svom sedištu i dalje nazivala i Gračaničkom. U manastiru je 1539. godine osnovana srpska ćirilička Gračanička štamparija, u kojoj je priređen čuveni Gračanički oktoih.[6][7][8]

Krajem 17. i početkom 18. veka, manastir je bio poharan, a potom je usled velikih turskih zuluma došlo do privremenog gašenja monaške obitelji usled čega je gračanička crkva služila za parohijske potrebe. Uprkos nastojanjima da se prvobitna funkcija manastira trajno obnovi, vremenom je došlo do gašenja posebne Lipljasnke eparhije, koja je priključena susednoj Prizrenskoj eparhiji, a jedan od poslednjih lipljanskih, odnosno gračaničkih mitropolita Vasilije Jovanović-Brkić (1756—1758) izabran je 1763. godine za srpskog patrijarha.[9]

U vreme velikih seoba Srba krajem 17. i tokom prve polovine 18. veka, na širem prostoru oko manastira Gračanice došlo je do znatnih demografskih promena. Oko 1759. godine Gračanica je već bila čisto arnautsko mesto, bez ijednog Srbina. Oni su se mnogo ranije sklonili odatle, a Arnauti su uništili svaki pomen na njih. Turci su bili malobrojniji. Međutim sredinom 18. veka zavladala je epidemija bolesti, zbog koje su masovno umirali meštani Arnauti. Zbog te nedaće ostali su se iselili, a u opet napuštenu Gračanicu, selo oko manastira vratili su se Srbi iz okoline. Meštanin „Đak Rista” je bio prvi sveštenik u Gračanici posle više vekova i on je prvu službu u manastirskoj crkvi obavio.[10]

Manastir je decembra 1893. godine posetio Milojko V. Veselinović i zatekao njegovo nezavidno stanje.[11] U porti su tada tri konaka, jedan mutvak (kuhinja) i nekoliko koševa. Ispred velikih zapadnih crkvenih vrata bilo je seosko groblje. Jedini kaluđer bio je starac Agatangel — onemoćao čovek koji se tu skrasio četrdeset godina ranije. Službu u znamenitoj manastirskoj crkvi obavljala su tri seoska sveštenika. Lik Simonidin bio je neoštećen, blistav. U desnom oltaru nad zazidanim vratima skoro po celom zidu bio je ispisan tekst Milutinove hrisovulje, date manastiru. Pet crkvenih kubeta bila su od davnina pokrivena olovom, ali tada se mogao videti samo pleh. Bilo je to zbog Jašar-paše koji je oko 1820. godine skinuo i uzeo olovo za svoje potrebe. Godine 1874. dobio je manastir sultanov ferman da može crkve pokriti plehom, na čijem je mestu do tada bila ćeramida. Tom prilikom su bili postavljeni i gvozdeni krstovi na kubetima. Tokom 1895. godine novi iguman manastira Gedeon Marić putovao je po srpstvu i skupljao priloge za manastirsku obnovu.


Gračanica 1960.
Početkom 1920-tih nije bilo službe na Vidovdan jer `niko nije dolazio`.[12] Izveštava se da su neke freske prekrečene ili omalterisane; da je postavljen nov pod, od mermernih ploča iz jednog prištinskog amama i da je ispisano ili urezano mnogo imena posetitelja.[13]

Odbor za obnovu manastira Gračanice i podizanje mauzoleja i Hrama slave na Kosovu, izvodio je radove od 1937, a postavljena je nova kamena ograda i novi manastirski konak itd.[14] Dvorište je prošireno.[15] Veliki radovi su završeni početkom 1941.[16]

Tokom Drugog svetskog rata Manastir Gračanicu su opljačkali Albanci.[17] Posle Drugog svetskog rata, manastir su obnovile monahinje i od tada on služi kao ženski manastir. Danas u njemu živi 20-tak sestara koje se bave ikonopisanjem, vezom, poljoprivredom i drugim monaškim poslušanjima.

Nakon rata na Kosovu i Metohiji i NATO 1999. godine u manastir Gračanicu je preneto sedište episkopa raško-prizrenskog koji je morao da napusti Prizren. Manastir je postao ne samo duhovno već i nacionalno i političko središte srpskog naroda ovog kraja. U njemu se svakodnevno organizuju brojni skupovi i sastanci sa međunarodnim predstavnicima sa ciljem da se obezbedi opstanak i život srpskog naroda na Kosovu i Metohiji. Igumanija manastira do 2023. bila je Teodora Žarković.