Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Oblast: Dizajn
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Kao na slikama
Unutra odlično


Moda : povijest, sociologija i teorija mode - Mirna Cvitan-Černelić, Djurdja Bartlett, Ante Tonči Vladislavić.

- Zil Lipovecki
- Rolan Bart
- Bodrijar
- Umberto Eko
.....

Uz osnovni tekst priručnik sadržava i zbirku primjera najrelevantnijih tekstova s područja teorije, sociologije i povijesti mode. To su kratki tekstovi najpoznatijih autora iz svake od navedenih disciplina, većinom prijevodi. Osim stručnih tekstova, u knjizi je i niz općih i popularnih prikaza problema mode i fenomena svakidašnjice. Tako su na jednostavan način čitatelju predočena pitanja vezana za modu: problem tijela, jezik mode, semiologija mode, antropološki pristup modi, pitanje uniforme kao modne odrednice, fenomen elitne i ulične mode, problem
industrijskog oblikovanja modnog dizajna itd.



Istorija mode odnosi se posebno na razvoj svrhe i namere odeće, obuće i dodataka, kao i na njihov dizajn i konstrukciju. Moderna industrija, zasnovana na firmama ili modnim kućama koje vode pojedinačni dizajneri, započela je u 19. veku sa Čarlsom Frederikom Vortom koji je, počev od 1858. godine, bio prvi dizajner koji je svoju etiketu ušivao na odeću koju je kreirao.[1]


Haljina pripisana Čarlsu Frederiku Vortu za Elizabetu Bavarsku, naslikao Franc Ksavijer Vinterhalter

Muško somotsko 3-delno odelo, 1755
Pre sredine 19. veka podela između visoke mode i konfekcije zapravo nije postojala. Ali većinu osnovnih komada ženske odeće su izrađivali po meri krojači i švalje u direktnom kontaktu sa klijentom. Najčešće je odeća bila krojena šivena u domaćinstvu. Kada su se pojavile prodavnice za konfekcijsku odeću, ova potreba je nestala iz domaćinskih poslova.

Štampani dizajni, posebno iz Pariza, kružili su širom Evrope i željno iščekivani u provincijama. Švalje bi onda tumačile ove obrasce najbolje što su mogle. Poreklo dizajna bila je odeća koju su osmislile najmodernije osobe, obično one na dvoru, zajedno sa svojim krojačicama i krojačima. Iako se odevene lutke distribuiraju iz Francuske od 16. veka, a Abraham Bose je 1620-ih proizvodio modne gravure, tempo promena se pojačao tek 1780-ih sa povećanim objavljivanjem francuskih gravura koje ilustruju najnovije pariske stilove, praćene modnim časopisima poput Cabinet des Modes. Do 1800. svi Zapadno-evropljani su se oblačili podjednako; lokalne varijacije postale su znak provincijske kulture.[2]

Početkom 20. veka modni časopisi i novine sa roto-gravurom, počele su da uključuju fotografije i postale još uticajnije. Ovi časopisi su bili veoma traženi širom sveta i imali su dubok uticaj na ukus javnosti. Talentovani ilustratori crtali su atraktivne modne trendove za ove publikacije, koje su pokrivale najnovija dostignuća u modi. Možda najpoznatiji od ovih časopisa bio je Gazette du Bon Ton koji je 1912. godine osnovao Lusijen Vogel i redovno izlazio do 1925.[3]

Pre 1900: Počeci mode
Tokom ranog 18. veka prvi modni dizajneri dolazili su do izražaja kao predvodnici mode. 1720-ih kraljičina krojačica Fransoaz Lekler postala je tražena među ženama francuske aristokratije[4] a sredinom veka modne prodavnice stekle su nacionalnu popularnost i proširile bazu kupaca na stranu aristokratiju.[5] Međutim, Roz Bertan se generalno smatra prvom međunarodno poznatom modnom dizajnerkom.

Roz Bertan (2. jula 1747 - 22. septembra 1813), nazvana „ministarkom mode“, bila je krojačica francuske kraljice Marije Antoanete, od 1770. do 1793. Bertan je otvorila radnju u Parizu i imala je značajan uticaj na pariski stil, sve dok je Francuska revolucija nije naterala na izgnanstvo u London.[6]

Marija Antoaneta se oslanjala na pedantne dizajne Roz Bertan kako bi joj pomogli da se `sa neprijateljima bori sa stilom`. Iako su pokušaji Marije Antoanete uglavnom bili neuspešni, način na koji je Bertan pomogla kraljici da se izrazi kroz modu bio je preloman i stvorio je presedan za monarhe koji su je sledili. Početkom 19. veka, dizajneri poput An Margaret Lančester i Mari An Bel širili su svoje poslovanje i objavljivali sopstvene dizajne u modnim časopisima.[7] U prvoj polovini 19. veka modni pariski dizajneri, poput Madam Vinjon, Madam Viktorin i Madam Palmir, obično nisu samostalno dizajnirale proizvod već su proizvod kreirali u saradnji sa željama svojih klijenata.[8]

Englez koji je živeo u Parizu, Čarls Frederik Vort (1825 - 1905), smatra se prvim dizajnerom u modernom smislu tog pojma, sa velikim preduzećem koje je zapošljavalo mnoge uglavnom anonimne krojače i krojačice. Vortov uspeh je bio takav da je mogao da diktira šta kupci treba da nose. Dospevši u centar pažnje kao glavni dizajner carice Evgenije, Vort je koristio svoje kraljevske veze kako bi stekao priznanje i klijente. Proglas Napoleona III 1. februara 1853. da posetioci neće biti primljeni na njegov dvor bez svečane odeće značio je da je popularnost odeće u Vortovom stilu postala ogromna. Ukrašene i izrađene od najfinijih materijala, Vortove haljine dobro su poznate po svojim krinolinama (metalne konstrukcije nalik kavezu koje su haljinu držale u stilskom obliku).

Tokom ranih decenija 20. veka, visoka moda je potekla iz Pariza i, u manjoj meri, iz Londona.[traži se izvor] Modni časopisi iz drugih zemalja slali su urednike na pariske modne revije. Robne kuće takođe su slale kupce na pariske izložbe, gde su kupovali odeću za kopiranje (i drugima otvoreno krali linije stila i ukrase).

1900 -

Moderna dama ere: portret Đovanija Boldinija (1845 – 1931) na kome je prikazana Elizabeta Varton Dreksel 1905.
Odeća koju su pomodne žene nosile tokom Bel Epoka (1871-1914) bila je zapanjujuće slična onoj koja se nosila u dobu modnog pionira Čarlsa Vorta. Krajem 19. veka, horizonti modne industrije proširili su se zbog stabilnijeg i nezavisnijeg načina života dobrostojećih žena i praktične odeće koju su zahtevale. Međutim, moda Bel Epok i dalje je zadržala složeni, ukrašeni stil 19. veka. Promena mode bila je nezamisliva, pa je upotreba različitih ukrasa bila sve što je razlikovalo odeću od sezone do sezone.

Uočljivi otpad i izražena potrošnja definisali su modu decenije, a odeća tadašnjih kreatora bila je ekstravagantna, okićena i mukotrpno izrađena. Zaobljena silueta dominirala je modom sve do oko 1908. godine.[9] Pred kraj decenije Pol Poare je predstavio dizajne koji nisu uključivali podsuknju ili steznik, izbacujući S oblik iz mode. Ovo je bila velika promena, jer su ženske strukove oblikovali steznici još od renesanse.[10]

Kuća Redfern, koju je osnovao engleski krojač Džon Redfern (1820-1895), bila je prva modna kuća koja je nudila žensku sportsku odeću i odelo po meri prema muškim kolegama, a njegova praktična i trezveno elegantna odeća ubrzo je postala neophodna u ormarima dobro obučene žene.

1910 -
Tokom ranih godina 1910-ih moderna silueta postala je mnogo gipkija, fluidnija i mekša nego u 19. veku. Kada je ruski balet Ballets Russes izveo Šeherezadu u Parizu 1910. godine, usledila je pomama za orijentalizmom. Modni kreator Pol Poare bio je jedan od prvih dizajnera koji je ovo uveo u modni svet. Klijenti Poarea odjednom su transformisani u devojke iz harema u lepršavim pantalonima, turbanima i živim bojama i gejše u egzotičnom kimonu. Poare je takođe osmislio prvu odeću koju su žene mogle da se obuku bez pomoći sobarice.[11]

Pokret Ar Deko počeo je da se pojavljuje u to vreme i njegov uticaj je bio očigledan i u dizajnu mnogih modnih kreatora tog vremena. Jednostavni šeširi od filca, turbani i oblaci tila zamenili su stilove pokrivala za glavu popularne u 19. veku. Tokom ovog perioda prve prave modne revije organizovala je Žan Pakan, jedna od prvih ženskih modnih kreatora, koja je ujedno bila i prva pariska modna kuća koja je otvorila strane filijale u Londonu, Buenos Ajresu i Madridu.[12]

Dva najuticajnija modna dizajnera tog vremena bili su Žak Duse i Mariano Fortuni. Duse se istakao u slojevitim pastelnim bojama, a njegove složene vazdušaste haljine sugerisale su impresionistički odsjaj odbijene svetlosti.

Dizajner Mariano Fortuni i Madraco sa sedištem u Veneciji je za svoje dizajne haljina osmislio poseban proces karnera i nove tehnike bojenja. Svaka haljina je napravljena od jednog komada najfinije svile, u jedinstvenoj boji dobijenoj ponovljenim potapanjem u boje čije su nijanse nagoveštavale mesečinu ili vodene odsjaje venecijanske lagune. Među njegovim mnogim poklonicima bili su Eleonora Duze, Isidora Dankan, i dr.

Promene u odevanju tokom Prvog svetskog rata više je diktirala potreba nego moda. Kako je sve više i više žena bilo prinuđeno da radi, one su zahtevale odeću koja je više odgovarala njihovim novim aktivnostima. Društveni događaji morali su se odložiti u korist hitnijeg rada, poseta ranjenicima, smrtnih slučajeva što je značilo je da su tamnije boje postale norma. Pojavio se novi monohromatski izgled koji mladim ženama u ugodnim okolnostima nije bio poznat. Do 1915. godine dužine moderne suknje su se podigle iznad skočnog zgloba, a do 1920. do sredine lista.

Zlatno doba francuske mode
Period između dva svetska rata, koji se često smatra zlatnim dobom francuske mode, bio je period velikih promena i reformi. Visoka moda je pronašla nove klijente u redovima filmskih glumica, američkih naslednica i supruga i kćeri bogatih industrijalaca[traži se izvor].

1920 -

Moderna holivudska glumica Luiza Bruks
Posle Prvog svetskog rata, u modi se dogodila radikalna promena. Visoke frizure ustupile su mesto kratkim bubi frizurama. Korseti su napušteni, a žene su posuđivale odeću iz muške garderobe i odlučile su da se oblače kao dečaci. Iako u početku mnogi modni kreatori nisu bili voljni da usvoje novi androgini stil, prihvatili su ga od oko 1925. godine. Pojavila se silueta bez pojasa, a agresivno oblačenje ublažile su perjane boe, vezovi i efektni dodaci. Stil flapera postao je veoma popularan među mladim ženama. Sportska odeća postala je popularna i kod muškaraca i kod žena, a dizajneri poput Žana Patua i Koko Šanel popularizirali su sportski i atletski izgled.

Velika kreatorka Koko Šanel bila je glavna figura mode u to vreme, poznata po svojoj magnetnoj ličnosti kao i po elegantnom i progresivnom dizajnu. Šanel je pomogla popularizaciji bubi frizure, male crne haljine i upotrebe žerseja za žensku odeću; takođe je uzdigla status bižuterije i trikotaže.

Još dva istaknuta francuska dizajnera dvadesetih godina bili su Žana Lanvan i Žan Patu. Ime Žane Lanvan se pojavljuje u modnom godišnjaku otprilike 1901. godine, međutim 1920-ih je dostigla vrhunac svog uspeha. Do 1925. godine Lanvan je proizvodila mnogo različitih proizvoda, uključujući sportsku odeću, krzno, donje rublje, mušku modu i dizajn enterijera. Njen globalni pristup modi nagovestio je šeme koje će sve velike savremene modne kuće kasnije usvojiti u svojim naporima različitosti.

Stil Žana Patua nikada nije bio uobičajen, već pun originalnosti i odlikovan proučavanom jednostavnošću koja je trebalo da mu donese slavu, posebno na američkim tržištima. Mnogi od njegovih odevnih predmeta, sa svojim čistim linijama, geometrijskim i kubističkim motivima, te mešavinom luksuza i praktičnosti, dizajnirani su da zadovolje novu modu za život na otvorenom i nose izvanrednu sličnost sa modernom sportskom odećom. Najpoznatija zagovornica njegovog stila bila je Suzan Lenglen, legendarna teniska šampionka.

U muškoj odeći je raslo raspoloženje za neformalnost, posebno među Amerikancima, što se odražavalo na modne stilove koji su isticali mladolikost i opuštenost. U prošlosti je postojala posebna odeća za svaki događaj, ali mladići dvadesetih godina, koji se više nisu plašili da pokažu svoju mladost, počeli su da nose isto meko vuneno odelo po ceo dan. Kratke jakne zamenile su stare duge jakne iz prošlosti koje su se sada nosile samo u svečanim prilikama. Muškarci su imali na raspolaganju raznoliku sportsku odeću, uključujući džempere i kratke pantalone. Za veče kratki smoking bio je moderniji od fraka, koji se smatrao pomalo staromodnim. Londonski kroj, tankih linija, širokih rukava i postavljenih ramena, koji je usavršio engleski krojač Šolte, bio je veoma popularan.

Mnoge zvezde nemog filma imale su značajan uticaj na modu tokom 1920-ih, uključujući Luizu Bruks, Gloriju Svanson i Kolin Mur. Lagana moda iz 1920-ih prekinuta je nakon kraha Vol Strita 1929. godine i podlegla je konzervativnijem stilu.



Povijest odijevanja
Moda i društvo
Moda kao jezik
Antropološki pristupi
Moda i tijelo
Od ulice do stila