Dr Vasilj PopovićEvropa i Srpsko pitanje u periodu oslobođenja 1804 - 1918Meki povezIzdavač Geca KonKnjiga Vasilja Popovića Evropa i srpsko pitanje u periodu oslobođenja 1804–1918. je najbolji, sažet pregled politike velikih sila prema Srbima i Srbiji.Zaboravljeni biser srpske istoriografije!„ Evropa i srpsko pitanje je najbolji, sažet pregled politike velikih sila prema Srbima u 19. veku. Vasilj Popović je ovde prikazao i protumačio odnos Rusije, Austrije, Britanije, Francuske, potom Nemačke i Italije, u rasponu od jednog veka, prema Srbiji, Crnoj Gori i neoslobođenim delovima srpskog naroda u susednim carstvima. Proučio je, međutim, i odnos Srba prema politici velikih sila, kako su `udešavali svoje držanje prema njoj, i kako je ta politika uticala na njihovu sudbinu u najodlučnijem periodu naše prošlosti`. Srbi su, kroz ceo 19. vek, `udešavali svoje držanje`, ali glavni cilj, samostalnost i slobodu u odlučivanju o sopstvenoj sudbini, uprkos volji velikih sila, nisu menjali.Pojam `srpsko pitanje` znači, kako Popović objašnjava, `pitanje nacionalnog oslobođenja i ujedinjenja`. Ono je otvoreno u približno isto vreme kada i italijansko, nemačko i slična nacionalna pitanja toga doba. To je bilo moguće, kako primećuje Popović, tek posle Francuske revolucije i uspona načela liberalizma i demokratije u evropskoj politici. Formalno, diplomatski, srpsko pitanje postavljeno je pred evropske sile, kao spremno za rešavanje, tek u Aneksionoj krizi 1908–1909. godine. (… )Srbija kao da se, u našem vremenu, posle razbijanja Jugoslavije, vratila u geopolitički položaj iz 19. veka. Nesvesna sopstvenih diplomatskih tradicija, ona još traga za ciljevima i smislom svoje spoljne politike. Borba za puki opstanak, koja joj je nametnuta, ne može da bude njen visoki ideal. Postoji li danas `srpsko pitanje`? Ima li na silu rasparčani srpski narod pravo da obnovi ideju oslobođenja i ujedinjenja? Knjiga Evropa i srpsko pitanje svedoči o tome kako su tobože nedostižni ideali, zahvaljujući pameti i hrabrosti naših predaka, kada je za to sazrelo vreme, postali stvarnost. “6/32