Godina izdanja: 1998
ISBN: 86-17-06424-2
Autor: Domaći
Oblast: Ribolov, ribarstvo
Jezik: Srpski

Pored intenzivnog i uspešnog rada u nastavi matematike na Velikoj školi i Univerzitetu u Beogradu, Mihailo Petrović je imao obimnu delatnost u oblasti ribarstva. U ovoj knjizi je predstavljeno ribarstvo na rekama i jezerima, izloženo u tri celine.

Autor - osoba Petrović, Mihailo N.
Naslov Ribarstvo / Mihailo Petrović ; priredio Dragan Trifunović ; [kartu i vinjete izradio Miloš Ristić]
Vrsta građe knjiga
Jezik srpski
Godina 1998
Izdanje [1. izd.]
Izdavanje i proizvodnja Beograd : Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, 1998 (Beograd : BIGZ)
Fizički opis 466 str., [8] str. sa ilustr. : ilustr. ; 25 cm
Drugi autori - osoba Trifunović, Dragan, 1930-2009 = Trifunović, Dragan, 1930-2009
Ristić, Miloš
Vučić, Dubravka
Radojčić, Miloš
Belić, Aleksandar
Zbirka Sabrana dela / Mihailo Petrović ; ǂknj. ǂ14
(karton)
Napomene Autorove slike
Tiraž 1000
[O Mihailu Petroviću] / Miloš Radojčić: str. 422
[O Mihailu Petroviću] / Aleksandar Belić: str. 424
Rečnik manje poznatih reči / sastavila Dubravka Vučić: str. 434-437
Objavljeni radovi Mihaila Petrovića - ribarstvo: str. 425-427
Ribolovni nazivi i alati / sastavila Dubravka Vučić: str. 429-431
Nazivi vrsta riba / sastavila Dubravka Vučić: str. 432-433.
Bibliografija: str. 438-440
Spisak ilustracija: str. 448-452
Registri.
Predmetne odrednice Ribarstvo

O RIBARSTVU I KNJIŽEVNIM RADOVIMA MIHAILA PETROVIĆA ALASA
Mihajlo Pantić

Jedan je Alas. Od svih svojih zanimanja i preokupacija, a njih je imao za dva do vrha ispunjena života, Mihailo Petrović Alas davao je neporecivu prednost iskonskoj strasti – ribolovu. Zahvaljujući njoj je, uostalom, i dobio nadimak po kom je ostao u trajnom pamćenju srpske istorije, nauke i kulture. (Prema nekim svedočenjima taj nadimak, isprva ironično intoniran, nadenuo mu je Milutin Milanković, drugi veliki srpski naučnik onoga doba, no to se drugo Petrovićevo ime u potonjim danima ustalilo kao hipokoristik kojim se, prema običajima srpske kulturne sredine, naglašava opšta naklonost i omiljenost; dovoljno je reći samo – Alas! – pa da se odmah zna o kome je reč.)
O snazi Petrovićeve pasije koja je, s vremenom, izrasla u naročit pogled na svet, i neosetno postala njemu svojstvena, svojevrsna, identifikacijska, primenjena i opredmećena „filozofija života“, svedoče mnogi podaci i tragovi, ali i neki neposredni Alasovi (baš „alaski“ ekscentrični) gestovi. Sin Alasovog prijatelja, književnika Mladena St. Đuričića, publicista Predrag Đuričić koji se iz detinjstva sećao velikog srpskog naučnika, u članku „Ličnost Mihaila Petrovića Alasa u uspomenama i anegdotama“ napisao je da mu je na neobičnu Alasovu prirodu skrenuo pažnju upravo otac, pokazujući mu „radnu sobu Mihaila Petrovića na čijem je zidu iznad pisaćeg stola stajala samo jedna diploma – to je bilo majstorsko pismo, neveštim, grubim rukopisom alasa napisano pismo predsednika njihove komisije, da je Mihailo Petrović, profesor, položio tog i tog dana majstorski ispit za alasa, alaski zanat, što mu dole potpisana komisija potvrđuje i priznaje“. Pored svih akademskih priznanja, počasnih doktorata i članstava u najuglednijim svetskim naučnim asocijacijama Alas je sebe, pre i posle svega, video kao zakletog ribolovca, okrenutog vodi i bratstvu po ribolovnom uzbuđenju.
Osim vrlo obimnog i raznovrsnog interdisciplinarnog naučnog rada koji, premda je u više navrata sistematizovan, zahteva stalno izučavanje i preispitivanje, čemu pomaže i do sada najiscrpnije predstavljanje u Sabranim delima (15 tomova, glavni urednik Dragan Trifunović, 1997), Mihailo Petrović Alas celoga života bavio se i teorijskom i praktičnom stranom ihtiologije, nauke o ribama. Trajno, gotovo providencijalno opčinjen ribljim svetom poznavao je do najsitnijih pojedinosti prirodu, tradiciju i sve tehnike rečnog ribarenja, posebno na Dunavu i Savi. Kao posvećenik, pripadnik i praktičar alaskog zanatskog kruga on je neodustajno, s punim pravom bi se reklo – opsesivno! – istraživao, opisivao i tumačio običaje, jezik, alate, svakidašnje i nesvakidašnje prizore iz života tog mnogobrojnog, naizgled marginalnog, ali u ono doba na prelazu vekova, pa i pre i posle Velikog rata, vrlo slikovitog i autentičnog društvenog staleža.
Zapisi o ribarstvu Mihaila Petrovića Alasa mogu se, uslovno, podeliti u četiri grupe. Prva od njih je ihtiološka u užem smislu pojma (popis i opis ribljih vrsta). Druga se bavi ribarskom veštinom, načinima ribolova, prikazom i lociranjem lovišta, katalogizacijom pribora i mamaca, tehnologijom čuvanja i prerade ribe i, konačno, uputstvima za njen uzgoj. Treća grupa se odnosi na istoriju ribarstva u Srbiji, počev od davnina, preko turskih vremena u kojima je ribolov bio vrlo razvijen (Turci su držali tapije na izlovljavanje voda), do Alasove savremenosti, uključujući cehovsku povest i regulativu te privredne grane, dok u četvrtoj on na više načina literarizuje svoju egzistencijalno povlašćenu strast (putopisi, reportaže, popularni članci tipa: „Da li ribe spavaju?“, potom i začudni istorijski fragmenti, na primer: „Jedna neobična riblja avantura na dvoru cara Napoleona Trećeg“).
Posebnu grupu, u posrednoj vezi sa ribarenjem, čine Petrovićevi radovi o hidrografiji i okeanografiji, a po svemu je izuzetan njegov najobimniji i najpoznatiji naučnopopularni spis Roman jegulje. Žanrovsko određenje tog na prvi pogled neobičnog naslova ne odnosi se toliko na najobimniju fikcionalnu formu, koliko ukazuje na šire značenje datog književnog pojma. Pod oznakom „roman“ u toj Petrovićevoj knjizi čitamo uzbudljivu, stvarnu, ali u isti mah i tajanstvenu, nužno stilizovanu i uobličenu povest, sa jasno određenom temom, vremenom, prostorom i pripovednom instancom.
Roman jegulje počinje objašnjenjem razloga zašto je napisan. Alas beleži: „Jegulja se odvajkada smatrala kao živi stvor kome niko ne zna ni početka ni kraj. Pitanje o tome kako jegulja postaje bilo je zagonetka koja je dražila radoznalost i maštu prirodnjaka i filosofa svih vremena. Ono je zanimalo i Aristotela, koji je, misleći o njemu, nalazio da je to nerešljiva zagonetka, kao i pitanje o tome na koji način jegulja završuje svoj život. Misterija je toliko uzbunjivala svet da se, kad se videlo da o njoj ne može niko ništa da kaže, stvorilo mišljenje da je ona nedokučiva, ljudskom razumu za večita vremena nepristupna i da zalazi u oblast misterija religije. Herodot je, pišući o jegulji, kazao da je to sveti stvor o kome samo božanstvo može dati računa.“
U srednjem veku jegulje su, nastavlja Petrović, smatrane dokazom božanstva. Taj dokaz, veli on, „i za najokorelijeg bezbožnika mora biti ubedljiv“. A svaka tajna, ne samo jegulje, odavno se zna, ima i svoju poetsku nijansu. Bez nje ne bi ni bila tajna. Ajzak Volton u Savršenom ribolovcu (1653), bez sumnje najpoznatijoj svetskoj knjizi koja se na književan način bavi temom ribolova, u pokušaju osvetljavanja misterije razmnožavanja jegulja navodi, između ostalog, da se one „legu iz blata, poput nekih glista […] ili pak iz zemaljske truleži […] kao neke vrste pčela i osa“; da se „rađaju iz jedne posebne vrste rose, koja se spušta tokom maja ili juna na obale nekih jezera ili reka […] te su ih drevni narodi nazivali Jupiterovim porodom“, a dodaje i da se „njena mlađ rađa živa iz nje, kao sićušne žive jeguljice koje nisu veće od čiode“.
Petrovićev Roman jegulje na pregledan, široj čitalačkoj publici prijemčiv način prikazuje retrospektivu rešenja naznačene dvomilenijumske tajne, počev od otkrića prirodnjaka Redija i Mondinija iz XVII veka, preko Sirevija i Jakobija iz druge polovine XIX stoleća, te Grasija i Fezersena s njegovog kraja, sve do čuvenog Johanesa Šmita čiji je istraživački rad u prvoj polovini XX veka trajao punih dvadeset pet godina, da bi posle svih nedoumica, iskušenja i enigmi rezultirao iscrpnim naučnim opisom razmnožavanja tog misterioznog ribljeg stvora u čijem nastanku možda i nema božanske, ali neporecivo ima neizmerno mnogo neiscrpne, ljudskom umu nedostupne mašte svete majke prirode. Akribično predstavljajući i tumačeći mnoga pitanja sa kojima se ihtiologija u rastajivanju tajne jegulje suočavala, Mihailo Petrović Alas i sam je preduzimao putovanja do plodišta te ribe u Atlantskom okeanu. O njima je u „romanu“ dao niz izvanrednih izveštaja, prepunih neobičnih, katkad intrigantnih, katkad gotovo neverovatnih detalja, potom i iskustvom ustanovljenih pa naučno dokazanih činjenjica, ali, ne na poslednjem mestu, i upečatljivih impresija. Upravo te impresije čine da Petrovićev tekst preraste granice dokumentarnog žanra i ukaže se kao čitalački privlačan, jezički nadahnuto uobličen pogled na svet individualno-empirijskog porekla, sa odgovarajućim, prepoznatljivim, autorski iznijansiranim pripovednim tonom. Time se ujedno otvara i pitanje može li Petrovićeva proza naznačenog tipa, makar na drugostepenom, sekundarnom nivou, biti čitana i posmatrana u kontekstu književne umetnosti.
Svakako da može. Premda sebe nije smatrao književnikom, odbijajući pomisao da ga i drugi tako vide, a iskazujući, kao deklarisani racionalista – odnosno kao naučnik koji veruje u činjenice i praktične dokaze – sumnju prema ljudskoj potrebi za maštanjem, te posebno prema praznorečivoj „poeziji“ i previše izveštačenom „pozorištu“, Mihailo Petrović Alas je značajan deo svoga opusa ipak oblikovao književnim postupcima i sredstvima, sledom imanentnog pravila da od subjekta koji piše zavisi slika predstavljenog sveta. Ne samo u mnogim putopisima, koji su po svemu eminentno literarni žanr, Petrović se i u drugim tekstovima nenaučne prirode iskazuje kao pisac upečatljivog stila. Taj stil nije ni ekspresivan, ni liričan na način najboljih pisaca njegovog vremena, ali je vrlo sugestivan; predmetnosti i teme njime posredovani brzo i lako uzmu čitaoca pod svoje.

Dajući u pisanju prednost verodostojnosti i „objektivnosti“, Alas se približava realističkoj tradiciji, koju naročito ceni, a o čemu neposredno govori u poznatom tekstu „Jedna nedovršena ili zagubljena pripovetka Stevana Sremca“. Prema Petrovićevom svedočenju taj reprezentativni srpski realista, inače Petrovićev prijatelj, imao je nameru da napiše pripovetku iz alaskog života, obilazio je periferijski svet, pravio beleške o njemu, ali je od svega, zahvaljujući Alasu, na kraju ostala upamćena samo piščeva zamisao.
O literarnosti Petrovićevih tekstova pisali su mnogi kritičari (između ostalih: Milan Bogdanović, Mihailo Pavlović, Dragan Trifunović, Slobodanka Peković). Njima je zajednički stav da je Petrović majstor funkcionalnog, izveštajnog stila, zanimljiv i zavodljiv pripovedač usredsređen na što preciznije predočavanje ključne teme. On u potpunosti vlada formom i pripovednim ritmom, kontroliše odnos i srazmere glavnog toka i digresija, nalazi ravnotežu između dokumenta i samog njegovog doživljaja, što skupno ukazuje na piščevu racionalnu, naučnu prirodu, na njegovu emocionalnu odmerenost i jasnu, pozitivistički osvešćenu sklonost egzaktnim, zdravorazumski usvojenim činjenicama. (To donekle može biti i problematizovano: Mihailo Petrović Alas bio je, naime, i strasni čitalac avanturističkih i naučnofantastičnih romana, a posebno ga je interesovao odnos nauke i poezije, o čemu govori i jedna njegova studija.) Jezik Alasov je precizan, pokadšto blago arhaičan, a posebnu vrednost ima njegova leksika, primerena predmetu pripovedanja, stručna kada treba da bude takva, a kolokvijalna kada se opisuje sam život (na primer: alaski nadimci, indeks alata, profesionalni žargon itd.). Tako je i u putopisima, i u tekstovima o ribarstvu, ali i u pojedinim esejima i člancima, od kojih su neki u stvari gotove pripovetke bez viška poetske stilizacije („Jedan veliki muslimanski gusar“, „Gimnazijske uspomene“, „Jedan đerdapski doživljaj“, „Muzikant Mija Jagodinac“).
Na izdvojenom mestu, ali u posrednoj vezi sa ostalim naučnim i egzistencijalnim interesovanjima Mihaila Petrovića, stoji njegova nedovršena fenomenološka studija „Metafore i alegorije“, posthumno objavljena 1967. godine u Srpskoj književnoj zadruzi, inače izdavaču mnogih Alasovih knjiga. Polazeći od opisa svojstava metafore, tog univerzalnog, generativnog književnog tropa, i alegorije kao naročitog umetničkog mehanizma posredovanja značenja i kristalizacije smisla, Petrović se iscrpno bavi pitanjem i vrstama preslikavanja, odnosno uspostavljanja mreže analogija na kojima se zasniva i naučno i kreativno mišljenje, da bi rad završio sistematizacijom tipskih pojava i njihovih uloga, u pokušaju da se što više približi inače nedohvatnom principu fenomenološke „apsolutne adekvatnosti“. Kako nalazi Dragan Trifunović, priređivač prvog izdanja knjige Metafore i alegorije, „Petrović uspešno koristi smisao ovih književnih figura i razvija jednu interesantnu teoriju sličnosti kao nov prilog svojoj ’proširenoj matematici’“.
Vratimo se početku. Petrovićeva neponovljiva stvaralačka priroda ukazuje se, danas, sa rastojanja tokom kojeg se svet mahnito ubrzao i preobrazio na način o kom naši preci nisu ni mogli sanjati, kao mesto harmonične, optimalne realizovanosti svih potencijala jednog kreativnog, po svemu neuporedivog pojedinca. Tu podjednako valja misliti i na udeo razuma i na udeo strasti. Petrovićeva strast, ribarstvo, deo je najdubljih, arhetipskih, kolektivnih poriva čovekove vrste. Ispunjavanjem lovnog instinkta ta strast se vraća opštoj, tajanstvenoj zakonitosti svekolikog postojanja živoga sveta i (p)ostaje njen integralni deo. Malo je njenih zatočnika koji su uspeli da je osveste, i osvetle, onoliko koliko je to moguće, i koliko je ljudima dato. Petrović je, van svake sumnje, predstavnik te manjine.
I zato, posle svega, ponovo – Jedan je Alas.


Mihailo Petrović, naš najčuveniji matematičar, mnogo je poznatiji pod nadimkom Mika Alas koji je stekao zbog svoje ribolovačke strasti. Rođen je 1868. godine u Beogradu. Pre nego što je upisao prirodno-matematički odsek Filozofskog fakulteta u Beogradu, završio je Prvu beogradsku gimnaziju. Diplomirao je 1889. godine, a potom odlazi u Pariz, gde 1891. diplomira na odseku za matematiku, a dve godine kasnije i na odseku za fiziku.
Proglašen je najboljim studentom generacije, a doktorsku disertaciju iz oblasti diferencijalnih jednačina na Sorboni odbranio je 1894. Iste godine postao je profesor matematike na Velikoj školi, a 1897. postaje član Srpske kraljevske akademije i Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti.
Uporedo sa naučnom karijerom, Petrović se bavi i ribarstvom. Od 1882. godine je alaski šegrt, 1888. postaje kalfa, a 1895. polaže ispit za ribarskog majstora. Jedan je od autora Zakona o slatkovodnom ribolovu iz 1898. godine, dobija zlatnu medalju 1911. u Torinu za ribolovačke eksponate, a 1912. ulovio je alaski rekord - soma od 120 kilograma.
Mika Alas je bio neobična ličnost, jedna od legendi tadašnjeg Beograda, a to potvrđuje i činjenica da je svirao po kafanama u orkestru koji se zvao `Suz`.
Svoju neobičnost dokazivao je i naučnim radovima. Za pronalazak hidrointegratora, preteče računara, dobio je zlatnu medalju 1900. godine na izložbi u Parizu. Autor je i knjige `Metafore i alegorije`, u kojoj daje matematičku teoriju poezije. Učestvovao je u balkanskim i u Prvom svetskom ratu kao oficir. Autor je kriptografskog sistema koji je u našoj vojsci korišćen sve do Drugog svetskog rata. Umro je 1943. godine u Beogradu.
MG78 (N)