Godina izdanja: 2008
ISBN: 978-86-7188-107-4
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Naslov `A što ću ti ja jadna pričat---` : životne priče žena / priredile Svenka Savić, Veronika Mitro, Sara Savić, Marijana Čanak
Ostali naslovi A što ću ti ja jadna pričat
Vrsta građe intervju
Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.)
Jezik srpski
Godina 2008
Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Futura publikacije : Ženske studije i istraživanja, 2008 (Novi Sad : Futura publikacije)
Fizički opis 590 str. : ilustr. ; 24 cm
Drugi autori - osoba Savić, Svenka, 1940- (priređivač, sakupljač) (autor dodatnog teksta)
Savić, Svenka, 1940- (priređivač, sakupljač) (autor dodatnog teksta)
Mitro, Veronika, 1965- (priređivač, sakupljač)
Mitro, Veronika, 1965- (priređivač, sakupljač)
Savić, Sara, 1969- (priređivač, sakupljač)
Čanak, Marijana, 1982- (priređivač, sakupljač) (autor dodatnog teksta)
Zbirka ǂEdicija ǂŽivotne priče žena
(broš.)
Napomene Tiraž 1.000
Str. 5-11: Predgovor / Svenka Savić
Str. 12-16: Sećanja žena: elementi literarnosti i pokušaj žanrovskog određenja / Marijana Čanak
Biografije priređivača: str. 572-573
Biografski podaci saradnica i saradnika na projektu Životne priče žena u Vojvodini: 1998-2008: str. 574-590.
Bibliografija: str. 17-19.
Predmetne odrednice Žene -- Biografije – Intervjui

1. Predgovor
Danas je metod usmene istorije (oral history) gotovo dominantan u mnogim humanističkim naučnim (inter)disciplinama i pokazuje se kao plodotvorno sredstvo za osvetljavanje različitih pitanja vezanih za svakodnevni život ljudi u nekom socijalnom i kulturnom okruženju. Ovaj metod smo još pre jednu deceniju (1998) počele da afirmišemo u domaćoj naučnoj i kulturnoj sredini u alternativnom, visokoškolskom obrazovnom programu za žene i o ženama – u Udruženju građana Ženske studije i istraživanja u Novom Sadu da bismo pokazale doprinos žena istorijskim procesima na tlu Vojvodine u XX veku.
Tada smo počele da radimo na dugoročnom projektu „Životne priče žena u Vojvodini“, posebno se orijentišući na prikupljanje priča starijih žena iz različitih nacionalnih i etničkih zajednica koje žive u Vojvodini. Tražile smo odgovor na pitanje kako se postepeno formirala multikulturna zajednica i kakav je doprinos žena u tom procesu koji još traje. Uočeni su mnogi slojevi dijaloga u toku tih sedamdeset godina obuhvaćenih pričama (1910–1980), uz osvetljavanje političkih i kulturnih promena u regionu.
Nekoliko detalja iz istorije Vojvodine važnih za životne priče žena

Na početku XX veka Vojvodina je deo Austorugarske monarhije. U njoj i tada žive zajedno različiti narodi, ali je brojčano dominantnije nemačko i mađarsko stanovništvo. Tokom XX veka ova demografska slika se pomera zahvaljujući različitim istorijskim događajima.
Od 1918. do 1990. godine Vojvodina se kao autonomna pokrajina Srbije, a zatim kao federalna jedinica, nalazi u sastavu jugoslovenske državne zajednice – najpre Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, potom Kraljevine Jugoslavije, a od 1945. godine Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ), zatim Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), potom Savezne Republike Jugoslavije (SRJ). Od 1990. godine pa nadalje iz Jugoslavije kao savezne države (SRJ) izdvajaju se u samostalne države Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Makedonija. Preostale federativne republike SRJ formiraju 2003. državnu zajednicu Srbija i Crna Gora (SCG) u kojoj je i Vojvodina kao autonomna pokrajina Srbije. Ova zajednica biva razvrgnuta 2006. godine kada Crna Gora proglašava nezavisnost. Naziv suverene državne naslednice SCG u čijem je sastavu Vojvodina kao autonomna pokrajina je Republika Srbija.
Shodno političkim promenama u regionu, mogu se pratiti i pomeranja stanovništva u vojvođanskom prostoru: od dominantno mađarskog i nemačkog na početku veka do dominantno srpskog na njegovom kraju. Dva svetska rata ostavljaju značajne posledice na promenu stanovništva u Vojvodini, naročito nakon II svetskog rata kada se merama države nemačko stanovništvo izmešta iz Vojvodine, a u Vojvodinu se kolonizira stanovništvo iz drugih delova Jugoslavije, pre svega iz Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Tada su čitave porodice, nekada i čitava sela, planski preseljavani u Vojvodinu, naročito u ona mesta iz kojih je nemačko stanovništvo otišlo. Proces je bio intenzivan u godinama neposredno posle II svetskog rata, ali se nastavio u blagim naznakama sve do 1990. godine.
U procesima koji su nastali nakon izdvajanja bivših republika u posebne države devedesetih godina prošlog veka, Vojvodina je ponovo postala region migracijske turbulencije: stanovništvo iz pojedinih nacionalnih zajednica, a pre svega mađarsko i slovačko, u većem broju odlazi iz Vojvodine. Odlaze naročito mladi školovani muškarci i žene, a u Vojvodinu dolaze (srpske) porodice, dominantnije žene sa decom, uglavnom iz ratom zahvaćenih područja u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, a ima ih i iz Slovenije. Ova tri markantna ratna period: dva svetska rata i jedan na prostorima bivše Jugoslavije, sa svim promenama stanovništva, znatno utiču na život žena u ovom regionu.
U vreme II svetskog rata dva su događaja imala uticaja na žene. Jedan je racija (januara 1942) mađarskih fašista protiv Srba, Jevreja i Roma u Novom Sadu, Bečeju i Šajkaškoj. Drugi događaj je vezan za emancipaciju i organizovanje žena u celoj Jugoslaviji, pa i u Vojvodini – formiranje Antifašističkog fronta žena (AFŽ) i obeležavanje Dana žena – Osmi mart.
Neposredni posleratni period u zemlji imao je dva izrazita događaja koji su takođe uticali na život žena, posebno u Vojvodini: jedan je događaj vezan za političku odluku jugoslovenskog rukovodstva da se politički distancira od politike Sovjetskog Saveza i Staljina (1948), događaj poznat u istoriji kao Informbiro, kada su mnogi muškarci i žene političkim odlukama bili isključeni iz zajednice na taj način što su poslati u zatvore ili na dugoročnu robiju na ostrvo na Jadranskom moru – Goli otok. Drugi događaj je vezan za region Vojvodine i poznat je pod terminom „otkup“. Neposredno posle II svetskog rata, kada su u razrušenoj zemlji vladali glad, siromaštvo i nemaština, država je administrativnim merama odredila seljacima koliko od svega onoga što oni odgoje i proizvedu moraju dati državi. Oni koji propisanu „obavezu“ nisu mogli da ispune kažnjeni su, bilo zatvorskom kaznom bilo na neki drugi način.
Šezdesetih godina XX veka počinju procesi migracija iz Jugoslavije u zemlje Zapadne Evrope (dominantnije u Nemačku, Francusku i u skandinavske zemlje). U prvim godinama XXI veka, počinje prinudni povratak migranata u matične zemlje – na osnovu odluka državnih organa evropskih zemalja u kojima je bilo najviše migranata. Povratnici stižu u Jugoslaviju u kojoj još uvek ne postoje dobri ekonomski uslovi da se oni u njoj ekonomski snađu, što posebno pogađa starije žene.
Korpus podataka u ovoj knjizi
Ukupno je za ovu knjigu pripremljeno 59 priča od kojih 12 ostaju u dokumentaciji, pa je broj ovde objavljenih 47 ukupno3. Po obimu prikupljenih priča i po broju onih koji su u njihovom sakupljanju učestvovali, ovo je za sada najveći korpus empirijskih podataka dobijen ovom metodom u jugoistočnoj Evropi i otuda postaje važan i za prostor Mađarske, Slovačke, Ukrajine, Rumunije u kojima takav tip podataka za sada izostaje.
Godine 2001. u knjizi „Vojvođanke (1917–1931): životne priče“ (priredila Svenka Savić sa 10 saradnica) objavile smo 19 priča žena. Pokazalo se da je tih 19 životnih priča žena u knjizi presek (i prosek) populacije žena u Vojvodini toga vremena: svaka je poreklom iz neke od nacionalnih zajednica, ili je u svojoj užoj porodici imala rođake iz drugih nacionalnih zajednica. Prožimanje sa drugima unutar sopstvene porodice, bilo one iz koje žene potiču, bilo one koju su zasnovale, pre je pravilo nego izuzetak. S obzirom na osnovno načelo bratstva i jedinstva u socijalizmu, u kojem su sve proživele veći deo svog života, ovaj podatak nije neočekivan.
Slede knjige sukcesivnog objavljivanja rezultata dokumentovanih i za analizu pripremljenih priča. To su žene koje su tokom i nakon II svetskog rata podnele teret obnove razrušene zemlje i neposredno učestvovale u procesima promene društvenog sistema. One svedoče o socijalističkom društvenom uređenju i stvaranju takvog identiteta žena (1945–1990): u tom uređenju jedne profitiraju (dobijaju mogućnost za obrazovanje, zaposlenje, što u prethodnom sistemu nisi imale), a druge svedoče o represiji sistema jer su dolazile iz porodica koje su u procesima socijalizma izgubile svoje beneficije iz prethodnog doba, kao pripadnice građanskog sloja. I jedne i druge sarađuju međusobno i tu je specifičnost ovih priča u Vojvodini.
U dokumentaciji ostaju: 1. priče predate drugim organizacijama za objavljivanje, a njihove priređivačice su učestvovale na pomenutom seminaru u Ženskim studijama 2001. godine; 2. priče žena koje su pristale da njihove ispovesti ostanu samo deo dokumentacionog, ali ne i objavljenog, materijala. Iz podataka se vidi da najviše odabranih žena ima visoko i više obrazovanje. Žene pričaju na koji način su uspevale da se školuju i osvajaju različite profesije, ko ih je u tome podržavao, ali i onemogućavao (naročito kada je reč o ženama iz akademskog sveta).
U ovoj knjizi su priče žena koje potiču sa celog srpskohrvatskog govornog područja. Većina žena govorila je standardnim jezikom, često uz upotrebu kolokvijalizama, žargonizama i dijalektizama. Neke sagovornice služile su se svojim dijalektom. U procesu pripreme knjige za štampu vodile smo računa da što bolje sačuvamo osobine govora svake žene, ali ne na uštrb razumljivosti i poštovanja pravopisnih normi. Napominjemo da ovo nisu dijalektološki zapisi i da smo iskaze žena zapisivale zbog sadržaja koji izlažu, a ne radi zapisivanja svih govorno-jezičkih karakteristika (dijalekata) tih iskaza.
Koja je dobit od ovog metoda za učesnice u razgovoru? Nastava istorije u osnovnim i srednjim školama danas samo sporadično osvetljava događaje za koje procenjujemo da su bili prelomni za život žena i muškaraca, a neke uopšte ne pominje. Generacije mlađih žena gube kontinuitet sa starijim generacijama jer ne postoji dosledna briga o tome u obrazovnom sistemu danas. Zato je jedan od načina u okviru alternativnog visokoškolskog sistema, kakve su Ženske studije, da mlade žene iz različitih nacionalnih zajednica doznaju o generacijama koje im prethode to da se dovedu u neposrednu vezu jedne sa drugima i kroz lično iskustvo steknu znanje – beleženjem svedočenja starijih žena o ovim događajima. Zato je materijal koji smo u ovom istraživanju sakupili istovremeno i istorijski i edukativan.
Tokom proteklih deset godina ostvaren je početni cilj Projekta: da metod oral history postane dostupan širokom krugu onih koji mogu dalje da ga koriste u radu i da se priče učine dostupnim javnosti, s jedne strane i, s druge strane, da se u digitalizovanom obliku pohrane za istraživanja u budućnosti. Knjige koje su objavljene svedočanstvo su žena za istoriju, ali i dobar podsticaj da se u tom poslu ide dalje.
Svenka Savić

MG P16 (N)