ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Godina izdanja: K170
Oblast: Pravoslavlje
Jezik: Srpski

U dobrom stanju!

Izdanje Galerija SANU Beograd 2007.
Meki povez,format 21 x 24 cm,
izvanredne slike u boji,200 strana,ćirilica.

Karlovačka mitropolija je bila nezavisna i samoupravna srpska pravoslavna crkvena oblast u Habzburškoj monarhiji i, pred kraj svog postojanja, u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Dobila je ime po svom dugogodišnjem sedištu, Sremskim Karlovcima. U početku je imala autonomni status u okviru Pećke patrijaršije, da bi je posle ukidanja ove patrijaršije Vaseljenska crkva prećutno priznala za potpuno nezavisnu i samoupravnu.

Od 1848. do 1920. mitropolit karlovački je počasno nosio titulu patrijarha srpskog, koju Vaseljenska crkva, međutim, nije priznavala. Poslednji patrijarh, od 1907. do 1913, bio je Lukijan Bogdanović. Nakon njegove smrti, mitropolitski tron je ostao prazan poslednjih sedam godina njegovog postojanja. Godine 1920, Karlovačka mitropolija je spojena sa ostalim srpskim crkvenim oblastima u jedinstvenu Srpsku patrijaršiju.

Mada je dugo vremena bila politički odsečena od Pećke patrijaršije, Karlovačka mitropolija je uspela da opstane, pa čak i da je nadživi. Svojim radom je umnogome doprinela očuvanju pravoslavlja i jedinstva srpskog naroda.[2] To je sa sobom donelo pozitivne rezultate. Revolucionarna 1848. zatekla je Srbe složne i spremne da se bore za svoja vekovna prava proistekla iz privilegija.[3]

Ukidanjem Karlovačke mitropolije-patrijaršije (1920), njene eparhije ušle su u sastav obnovljene jedinstvene srpske patrijaršije.


Za podatke o ranijoj pravoslavnoj crkvenoj organizaciji koja je prethodila Karlovačkoj mitropoliji, pogledati članke: Pravoslavlje u Vojvodini, Ohridska arhiepiskopija, Srpska arhiepiskopija i Pećka patrijaršija.

Arsenije III Čarnojević
Detaljnije: Arsenije III Crnojević, Bečki rat, Velike seobe Srba i Karlovački mir
Krajem 17. veka, Habzburška monarhija zauzima osmanske teritorije u srednjem Podunavlju, a u svom vojnom pohodu Habzburzi na jugu stižu do Skoplja. Povlačenje Habzburga sa područja centralnog Balkana uzrokovalo je Veliku seobu Srba na teritorije koje su ostale pod habzburškom kontrolom. Pošto je, tokom Velike seobe Srba, pećki patrijarh Arsenije III prešao sa narodom izbeglim iz južnih srpskih etničkih oblasti u krajeve severno od Save i Dunava, habzburški car Leopold I je u periodu 1690–1695. izdao Srbima tri privilegije u kojima im je obećao punu versku slobodu kao i pravo da urede svoje episkopije i crkvene opštine na području pod upravom Habzburške monarhije. Patrijarh Arsenije III je krenuo sa reorganizacijom pravoslavne crkvene organizacije, koja je ovde kao sastavni deo Pećke patrijaršije postojala i za vreme Osmanlija. Osnivao je nove episkopije, postavljao episkope i sređivao u srpskoj crkvi haotičko stanje prouzrokovano ratom. Neretko je dolazio u sukob sa katoličkim klirom, koji je ometao njegov rad i propagirao uniju. Borba protiv unijaćenja srpskog naroda u Habzburškoj monarhiji bila je patrijarhov primarni posao. Stoga ga je Leopold I sklonio iz Slavonije (1701), zatočio u Sentandreju, oduzeo mu patrijaršijsku titulu i ograničio prava. Posle smrti Leopolda I Arsenije se obratio novom caru Josifu I za zaštitu srpskih privilegija, obećavajući mu svaku pomoć protiv svih njegovih neprijatelja. Novom caru su bili potrebni dobri ratnici. Shodno tome on je već 24. februara 1706. potpisao u Beču ukaz kojim je patrijarhu, kliru i narodu srpskom potvrdio sve privilegije koje je Leopold I izdao, kao i sve milosti i slobode koje su Srbi do tada uživali.[5]

Po bekstvu patrijarha Arsenija III, Carigradska patrijaršija prvi put je intervenisala u poslovima Pećke patrijaršije predlogom za imenovanje novog patrijarha. Kalinik I Skopljanac „Grk“ (1691–1711) svakako nije bio Grk, ali je nosio i to ime upravo zbog uloge Velike crkve u njegovom imenovanju. Ova situacija prouzrokovala je prvi ozbiljan rascep u Pećkoj patrijaršiji. Dok su eparhije koje su nakon sklapanja karlovačkog mira 1699. ostale pod osmanskom vlašću priznale duhovnu vlast patrijarha Kalinika, pravoslavni Srbi u reogranizovanoj mreži eparhija na prostoru Habzburške monarhije su ostali uz Arsenija III. nakon smrti Arsenija III 1706, Kalinik je raskol vešto prevazišao, dodelivši karlovačkoj mitropoliji autonomiju.[6]

Osnovanje autonomne crkvene oblasti
Detaljnije: Krušedolski sabor
Posle smrti patrijarha Arsenija III sledeća pitanja izbila su na dnevni red: ko će ga naslediti, kako će se zvati nova crkvena oblast u Habzburškoj monarhiji i kakav će biti njen odnos prema Pećkoj patrijaršiji. Pod izgovorom da je usled trenutnih okolnosti nemoguće održati crkveno-narodni sabor u Krušedolu, episkop jenopoljsko-aradski Đaković predložio je (9/21 novembra 1706) da se o tome ko će biti novi duhovni pastir odluči na jednom skupu narodnih poslanika u Beču.[7][8] Nije isključeno da su ga na tu neobičnu ideju podstakle vlasti koje su ga na sam dan smrti patrijarha Arsenija III (27. oktobra 1706) odlikovale naslovom „carskog savetnika“.[9] Međutim, predstavnici Srba u Habzburškoj monarhiji nisu prihvatili taj njegov predlog, nego su ga uputili caru da od njega traži dozvolu za sazivanje crkveno-narodnog sabora za 1. maj 1707. u manastiru Krušedolu.[10] Po pitanju kanonskog odnosa buduće crkvene oblasti sa patrijaršijom u Peći, Srbi su se podelili u dve grupe: dok je grupa okupljena oko episkopa jenopoljsko-aradskog Isaije Đakovića bila za izbor novog patrijarha i organizovanje jedne nove patrijaršije za Srbe u Habzburškoj monarhiji, druga grupa okupljena oko sremskog mitropolita Stefana Metohijca bila je za organizovanje jedne autonomne mitropolije pod jurisdikcijom Pećke patrijaršije.[11] Među Srbima je prevagnulo gledište Stefana Metohijca da se srpska crkva u Habzburškoj monarhiji organizuje kao autonomna mitropolija u sklopu Pećke patrijaršije, na čelu sa oblasnim mitropolitom koji bi se nazivao „prvi“ ili „načalni“ mitropolit. Međutim, na zajedničkoj konferenciji predstavnika Dvorskog ratnog saveta i Ugarske dvorske komore u Beču 3. marta 1707. odlučeno je da se ne prihvati nijedno gledište. Srbima, doduše, nije uskraćeno pravo na izbor novog crkvenog poglavara, ali je za predstojeći crkveno-narodni sabor u Krušedolu za carskog komesara određen član Dvorskog ratnog saveta Hristifor Ignjac od Garijana i Rala.[12]

Iako je bečki Dvor bio protivan zavisnosti mitropolije od Pećke patrijaršije, carski komesar nije se usprotivio pristalicama zajedništva sa Pećkom patrijaršijom.[13] Sabor u manastiru Krušedolu je osnovao Krušedolsko-karlovačku mitropoliju, jednoglasno izabrao za naslednika patrijarha Arsenija III episkopa jenopoljskog Isaiju Đakovića i odlučio da mitropolija ostane u neraskidivoj crkveno-kanonskoj zavisnosti od Patrijaršije u Peći (januara 1708).[13] Krušedolsko-karlovačka mitropolija osnovana je, dakle, kao autonomna (ne i autokefalna) crkvena oblast u sastavu Pećke patrijaršije. Takvu reputaciju je imala kod istočnih, carigradskih i jerusalimskih patrijaraha.[14] Na osnovu preporuke Sinoda Vaseljenske patrijaršije u Carigradu, postignut je sporazum da pećki patrijarh, još pre izbornog sabora, pošalje blanko potvrdnu gramatu za novog mitropolita. Svojom gramatom od 18. maja 1710. godine, patrijarh Kalinik I dao je autonomiju Krušedolskoj mitropoliji i time priznao njenu kanoničnost....