ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Autor: Domaći
Oblast: Grčka mitologija
Jezik: Srpski

Leksikon, temeljan vodič kroz mitologiju i umetnost antičke Grčke

Mit i umetnost. Svetislav Ristić. Izdavač: Vuk Karadžić, Beograd 1984

Lepo očuvano kao na slikama

Grčka mitologija je korpus mitova koji vode poreklo iz antičke Grčke. Ove priče se bave poreklom i prirodom sveta, životom i aktivnostima božanstava, heroja, i mitoloških bića, kao i poreklom i značenjem kulta i rituala starih Grka. Savremeni naučnici proučavaju mitove u pokušaju da rasvetle religijske i političke ustanove antičke Grčke i njene civilizacije, i da steknu razumevanje prirode mita.[1]









Scene iz grčke mitologije prikazane u drevnoj umetnosti. U smeru kazaljke na satu od gornje leve strane: rođenje Afrodite, pijančenje Dionisa i Silena, Adonis svira kitaru Afroditi, Herakle ubija Lernejsku hidru, Kolkijanski zmaj regrutuje Jasona u prisustvu Atine, Hermes sa svojom majkom Majom, Trojanski konj, i Odisejev brod koji plovi pored ostrva sirena.

Grčko trojstvo i rasprostranjenost tri kraljevstva Zemlje: Zevsa, Boga (Nebo), Posejdona (mora i okeana) i Hada (podzemni svet). Teos (manji bogovi) su deca ovog trojstva.
Grčki mitovi su prvobitno šireni usmeno-poetičkom tradicijom najvjerojatnije od strane minojskih i mikenskih pevača, počevši od 18. veka pre nove ere;[2] i na kraju mitove o herojima trojanskog rata i njegovim posledicama, koji su postali deo usmene tradicije preko Homerovih epova, Ilijadae i Odiseje. Dve pesme Homerovog savremenika, Hesioda, Teogonija i Poslovi i dani, sadrže priče o nastanku sveta, nasleđu božanskih vladara, stvaranju čoveka, poreklu ljudskih nevolja i žrtvenih praksi. Mitovi su takođe sačuvani u Homerskim himnama, u odeljcima epova o epskom ciklusu, u lirskim pesmama, tragedijama i komedijama iz petog veka pre nove ere, u naučnim i pesničkim spisima helenističkog doba, i tekstovi iz vremena rimskog carstva pisanim od strane Plutarha i Pausanije.

Pored pripovedačkih nalazišta antičke Grčke književnosti, slikoviti prikazi bogova, heroja i mitoloških događaja bili su istaknuti na drevnim vazama-slikama i ukras zavetovanih žrtava i mnogim drugim artefaktima. Geometrijski nacrti na keramici iz osmog veka pre nove ere prikazuju scene iz trojanskog ciklusa kao i Heraklove podvige. In the succeeding arhajskog, klasičnog, i helenističkog perioda, pojavljuju se Homerske i razne druge mitološke scene, koje dopunjuju postojeće književne izvore.[3]

Grčka mitologija je imala veliki uticaj na kulturu, umetnost i književnost zapadnjačkih civilizacija i ostaje deo njihovog kulturnog nasleđa i jezika. Pesnici i slikari su od antičkog doba do danas vukli inspiraciju iz grčke mitologije i otkrili su suvremeni značaj i relevantnost u umetničkim temama.[4]


Ahil i Pentesil, naslikano od strane Eksakiasa, 540. godina pre nove ere, Britanski muzej, London.
Nastanak sveta Uredi

Detaljnije: Haos
Po grčkom mitu, u početku su nebo i zemlja bili izmešani i vladao je Haos. Zatim su se iz Haosa izdvojili boginja Geja - zemlja i Uran - nebo. Njih dvoje izrodili su ostale bogove - titane. Međutim, Uran bojeći se da mu neko od dece ne preuzme vlast zatvori titane pod zemlju. Međutim, jedan bog - Hronos uspeo je da izađe iz provalije i da oslobodi ostalu braću i sestre. Tada, kao što se Uran i bojao, Hronos oduzme vlast ocu i postade gospodar sveta. Međutim, Hronosa je zatekla ista sudbina kao i njegovog oca, jer ga je svrgnuo sa vlasti njegov mlađi sin - Zevs.

Nastanak ljudi Uredi

U početku, Grci su mislili da su ljudi nikli iz zemlje poput biljaka, međutim vremenom je to verovanje odbačeno i mislilo se da je titan Prometej od gline napravio čoveka, a da mu je Atena udahnula dušu. Prometej je ljude štitio, pomagao im i učio ih. Od Apolona je ukrao vatru i dao je ljudima, uhvatio je divljeg bika i dao ljudima da ga upregnu, naučio ih je kako da vade rude. Zbog svega ovoga Zevs se naljutio i naređeno je da Prometej bude okovan gvozdenim lancima i na Kavkazu on beše prikovan za jednu stenu gde je svaki dan sletao orao koji mu je kljucao jetru. Prometej je dugo ovako visio dok ga Herakle nije oslobodio.

Heroji Uredi

U grčkoj mitologiji spominju se i polubogovi, koji se nazivaju herojima. Oni imaju natčovečansku snagu, pamet, spretnost. Obično su bili sinovi bogova i smrtnika, zaštitnici ljudi, ubice čudovišta i razbojnika. Najpoznatiji grčki heroji jesu Herakle (Herakles, Herkules, Herkul), Tezej, Jason, Persej, Dioskuri.

Grčki mitovi Uredi

Neki od najpoznatijih grčkih mitova su:

Prometej
Persej
Dedal i Ikar
Adonis
Mida
Atalanta
Tantal
Dionis
Sizif
Orfej i Euridika
Herakle
Tezej
Medeja
Ilijada
Pandora
Odiseja
Dioskuri
Argonauti
Persefona

Robert Grevs Grcki mitovi antika mitologija u umetnosti
Recnik grcke mitologije grckih mitova anticke antickih rimske rimski