Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Odlično stanje


Retko!

Izdajice - drame. Borislav Mihajlović Mihiz. Izdavač: BIGZ, Beograd 1986; biblioteka Nove knjige domaćih pisaca: knj. 34

Borislav Mihajlović Mihiz (Irig, 17. oktobar 1922 — Beograd, 15. decembar 1997) bio je srpski i jugoslovenski književni kritičar, književnik, dramaturg, scenarista, esejista, putopisac, pesnik, dramski pisac i polemičar.

Bio je asistent u Muzeju Vuka i Dositeja od osnivanja, stalni književni kritičar NIN-a, upravnik Biblioteke Matice srpske, umetnički direktor Avala filma, urednik izdavačkog preduzeća Prosveta, umetnički savetnik i jedan od osnivača Ateljea 212. Na parlamentarnim izborima 1992. godine izabran je za narodnog poslanika Narodne skupštine Republike Srbije, kao vanstranačka ličnost na listi koalicije DEPOS.

Biografija[uredi | uredi izvor]
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Borislav Mihajlović je rođen 17. oktobar 1922. godine u Irigu i kršten je u Crkvi Uspenja Bogorodice. Poreklom je iz svešteničke porodice koja se do 1903. godine prezivala Bećarević, kada je njegov deda jerej Stefan Bećarević, paroh bingulački, uzeo prezime Mihajlović po svom ocu Mihajlu.[1] Bećarevići su poreklom iz Vukovara i u porodici su svi bili Sremci generacijama.

Mihizov otac Gojko Mihajlović završio je Karlovačku bogosloviju i bio paroh iriški, a još je bio perovođa Srpske čitaonice u Irigu i pčelar. Oženio se Vukosavom Vukicom Jeftić iz Ledinaca, čiji je otac bio vinogradar, mesar i član Matice srpske.

Baba sa očeve strane Ekaterina bila je kćerka Živoina Tošića, paroha beočinskog i dobanovačkog.

Obrazovanje i ratne neprilike[uredi | uredi izvor]

Karlovačka gimnazija u Sremskim Karlovcima
Odrastao je u rodnom mestu, da bi se 1933. godine upisao u klasičnu Karlovačku gimnaziju. Kao učenik je postao član Đačkog književno-umetničkog udruženja „Stražilovo” u okviru gimnazije i svoju prvu pesmu pred školskim drugovima govorio 1938. godine, što je ujedno bio njegov prvi javni i književni nastup.

Njegovi školski drugovi, sa kojima je nastavio druženje i saradnju čitavog života, bili su Dejan Medaković, Vojislav Korać, Stevan Doronjski, Živorad Žika Stojković (rođeni brat glumca Danila Bate Stojkovića), Branko Ranitović i Stojan Subotin. Za vreme školovanja u Sremskim Karlovcima, počeo je da se kocka, o čemu piše i sam u svojoj Autobiografiji o drugima.

Uoči maturiranja, školovanje mu je prekinuo Aprilski rat 1941. godine. Uprkos odgovaranju roditelja, otišao je peške iz Iriga u Karlovce, kako bi video šta je sa njegovom devojkom Ivankom. Po dolasku je svratio do poslastičara Joce Karlića, kockarskog partnera iz đačkih dana, od koga saznaje da su ustaše, kojima je i sam Karlić pripadao, odvele celu Ivankinu porodicu, a da su mnogi meštani srpske nacionalnosti pobijeni.[2] Karlić mu je rekao da prenese ocu da beže u Srbiju:

Da te ne volim, Miki, da nismo prijatelji, sad bih odmah i tebe ubio. Beži kući u Irig, kaži popu, bežite iz Iriga, bežite u vašu Srbiju, sve ćemo vas pobiti!
Mihizov otac je odbijao da napusti Irig, a odlučna da ostane bila je i njegova majka. Ipak, Mihiza i njegovu stariju sestru poslali su u Rumu, odakle su vozom stigli u Beograd. Tu su ostali do jeseni 1941. godine, kada prelaze na imanje iriškog lekara Sime Grčića u blizini banatskog sela Hetin, čiji su sinovi bili Mihizovi vršnjaci i drugovi. Nemačka okupaciona uprava u Banatu ih je docnije mobilisala za rad na imanjima folksdojčera, budući da su njihovi sinovi bili mobilisani. Zahvaljujući Viliju Bartmanu, okupacionom potpredsedniku opštine Pančevo, Mihiz uspeva da dobije nešto lakše radne zadatke.

Oslobođenje 1944. godine Mihiz je dočekao u Beogradu, kao pripadnik jedne ilegalne grupe za koju će se posle rata ispostaviti da nije bila povezana sa Komunističkom partijom Jugoslavije i Vrhovnim štabom. Verovalo se da je reč o trockistima, motivisanim da se na kraju rata opravdaju i rehabilituju unutar partije. Bez obzira na to, Mihizu i članovima ove grupe je naknadno priznat status učesnika Narodnooslobodilačkog pokreta, jer oni nisu mogli znati za prirodu ove organizacije.[3]

U prvim posleratnim danima, angažovan je za rad u Anketnoj komisiji za ispitivanje zločina okupatora i njihovih pomagača u Vojvodini. Njegov rejon obuhvatao je mesta oko Bele Crkve, da bi se po završenom terenskom radu sa kancelarijom povukao u Pančevo. Tada je primljen u SKOJ.[4]

Studije[uredi | uredi izvor]
Na studije u Beograd odlazi zajedno sa Vojislavom J. Đurićem, tadašnjim lokalnim partijskim rukovodiocem. Upisao je studije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, grupu za srpskohrvatski jezik i književnost. Po sopstvenom kazivanju, nije odlazio na predavanja, a želja mu je bila da što pre diplomira sa kakvim bilo ocenama. Diplomirao je 1950. godine.[5]

Primećen je još u studentskim danima kao oštar polemičar, a najpoznatija njegova javna polemika bila je sa Radovanom Zogovićem u najvećem amfiteatru Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu, na jednoj književnoj večeri kojoj je prisustvovao Miroslav Krleža.

Simina 9a[uredi | uredi izvor]
Za više informacija pogledajte: Siminovci
Po dolasku u Beograd, Mihiz je stanovao sa Vojom Đurićem u delu stana u Siminoj ulici br. 9a. Oni su dobili dozvolu za stanovanje u stanu Izabele Ristić, udovice pokojnog intendantskog brigadnog generala Stanoja Ristića. Njihova studentska soba brzo je postala sastajalište mlade beogradske inteligencije, tako da su tu svake večeri svraćali Dejan Medaković, Mića Popović, Dobrica Ćosić, Mihailo Đurić, Pavle Ivić, Mirko Borota, Vojislav Korać,Stojan Subotin, Petar Omčikus, Milorad Bata Mihailović i drugi.

Kako se zgrada na ovoj adresi nalazila preko puta Glavnjače, gde su tada održavana suđenja zarobljenim okupatorskim oficirima i pojedincima optuženim za saradnju sa neprijateljem, Mihiz je povremeno odlazio i slušao ročišta.

Zadarska slikarska škola[uredi | uredi izvor]
Za više informacija pogledajte: Zadarska grupa
Aprila 1947. godine, Mihiz je sa grupom studenata Likovne akademije u Beogradu boravio u Zadri, gde su imali slikarsku koloniju po principu komune, koja je želela da radi i stvara van zacrtanim i politički konstruisanih estetskih i umetničkih ograničenja. U ovoj grupi nalazili su se Mića Popović, Petar Omčikus, Bata Mihailović, Mileta Andrejević, Vera Božičković, Kosara Bokšan i Ljubinka Jovanović.

Karijera[uredi | uredi izvor]

Muzej Vuka i Dositeja, Mihizovo prvo radno mesto
Muzej Vuka i Dositeja[uredi | uredi izvor]
Za više informacija pogledajte: Muzej Vuka i Dositeja
Posle završetka studija 1949. godine zapošljava se kao asistent u Muzeju Vuka i Dositeja gde ostaje oko godinu dana. Među malobrojnim kolegama u muzeju bio je i Sergej Slastikov, suprug Desanke Maksimović.

Radeći na pripremanju stalne postavke Muzeja, svakodnevno je odlazio u Arhiv SANU i Narodni muzej, gde se sprijateljio sa tadašnjim upravnikom Veljkom Petrovićem.

Književni kritičar NIN-a[uredi | uredi izvor]
Od 1951. godine radi kao književni kritičar tek obnovljenog NIN-a. U ovo vreme, Mihiz je živeo sa suprugom Milicom u Italijanskom paviljonu na Starom sajmištu. Venčao ih je Mihizov otac Gojko u Crkvi Uspenja Bogorodice u Irigu, a venčani kum je bio Dejan Medaković.

Na inicijativu svojih prijatelja Dobrice Ćosića i Oskara Daviča, preko tadašnjeg republičkog sekretara za prosvetu Mitre Mitrović, dobija stipendiju 1952. godine za petomesečni studijski boravak u Parizu, koju je odobrio lično redsednik Izvršnog veća Narodne skupštine Narodne Republike Srbije Jovan Veselinov.[6] Boravak u Parizu iskoristio je da se upozna sa savremenim teatrom, modernim pravcima u francuskoj književnosti i slikarstvu.

Kao kritičar upoznaje neke od najznačajnijih pisaca svog doba, pa se počinje družiti sa Borislavom Pekićem, Mešom Selimovićem, Ivom Andrićem, Matijom Bećkovićem, Danilom Kišem i mnogim drugim.[7][8] Na Andrićev zahtev, napisao je predgovor za prvog izdanje njegovog romana Prokleta avlija, koji se pojavljuje 1954. godine u izdanju Srpske književne zadruge.

Zahvaljujući supruzi koja je Milovanu Đilasu davala privatne časove engleskog jezika, upoznao je i počeo se družiti sa jednim od najmoćnijih ljudi tadašnje jugoslovenske političke elite. Međutim, Đilas je ubrzo došao u partijsku nemilost i 1954. godine smenjen na Trećem vanrednom Plenumu CK SKJ sa mesta člana Centralnog komiteta, nakon čega vraća i partijsku knjižicu. Kako je nastavio da se druži s njim, kao jedan od malobrojnih, Mihiz i sam potpada pod sumnje i nemilost. Kako ga je Đilas, pod pratnjom agenata UDBE, povremeno posećivao u njegovom stanu na Sajmištu, mnogi Mihizovi poznanici i prijatelji su i sami dolazili u probleme. Tako je Mići Popoviću uskraćen pasoš za odlazak na izložbu u Parizu, dok je Branko V. Radičević pozvan na saslušanje.

Posavetovan je da sam da otkaz, kako ne bi stvarao neprilike ni sebi ni listu. Nova direktorka NIN-a Stanka Veselinov je, na svoju ruku i mimo propisa, odlučila da mu isplati tri plate na ime otpremnine, na koju nije imao pravo pošto je otkaz dao samostalno i uz to štampa njegovu kritiku Ćosićevog romana Koreni, koja se mesecima nalazila na stolu direktora, jer nije bilo volje da se štampa.[9]

Mihiz je zapisao da mu je, u ovom teškom periodu života kada je ostao bez posla i dobio kćerku, pomoć ponudio Miroslav Krleža. Na jednom ručku u Mažestiku, Krleža mu je predložio da sa porodicom pređe u Zagreb i zameni stan, dok će mu on dati posao u svom Leksikografskom zavodu.[10]

Upravnik Biblioteke Matice srpske[uredi | uredi izvor]
Za više informacija pogledajte: Biblioteka Matice srpske
Godine 1956. postaje upravnik Biblioteke Matice srpske, čime je okončana njegova višemesečna prokazanost i vreme bez posla, kao posledica poznanstva i druženja sa Đilasom. Ovakvo rešenje bila je posledica inicijative Stevana Doronjskog, sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu i Mihizovog školskog druga iz Karlovačke gimnazije. Doronjski je sa Mirkom Tepavcem želeo da Mihiza skloni iz Beograda u Novi Sad, kako bi mu otežao kontakt sa Đilasom.

Mihiz je od 1957. do 1961. godine bio je član Izvršnog odbora i Ocenjivačke komisije Sterijinog pozorja[5]

Pozna karijera[uredi | uredi izvor]

Mihiz, Bora Todorović i Borislav Pekić u Budvi 1982. godine
Od 1960. do 1963. radio je kao umetnički direktor Avala filma. Urednik izdavačkog preduzeća Prosveta postaje 1967. da bi posle četiri meseca zbog neslaganja sa uredničkom politikom napustio ovaj posao. Sa Mirom Trailović stvara pozorište Atelje 212 i biva njegov umetnički savetnik od 1971. do 1983. godine.[11]

Poslednje godine[uredi | uredi izvor]
Mihiz je govorio sa balkona Narodnog pozorišta na demonstracijama 9. marta 1991. godine, a u trenutku njegovog govora milicija je iz Makedonske ulice krenula prema Trgu republike i ispalila prve suzavce na demonstrante. Mihizov govor ostao je upamćen po metafori o drvetu neslobode, koje treba slomiti. Početkom jula u NIN-u objavljuje programski tekst pod naslovom Predlog za razmišljanje u 10 tačaka, gde je predlagao formiranje koalicione i koncentracione Vlade u Srbiji, ukidanje ideoloških simbola u cilju deboljševizacije, priznanje nezavisnosti Slovenije, uslovno priznanje nezavisnosti Hrvatske po priznanju prava srpskom narodu da se izjasni o svojoj sudbini i pokazivanje spremnosti Srbije da njihovu volju brani, priznanje nezavisnosti Makedonije, preuređenje odnosa sa Crnom Gorom i ostanak u zajedničkoj državi, poštovanje naroda u Bosni i Hercegovini na samoopredeljenje uz pravo Srba i Hrvata da teritorije na kojima su većina priključe Srbiji ili Hrvatskoj, kao i poštovanje prava nacionalnih manjima po najvišim standardima KEBS-a bez prava na dalju secesiju Srbije.[12]

Za Srbiju će samostalnost svakako biti spasonosna i lekovita: predahnuće i posle tolikih godina odmoriti dušu od neprekidnih sukoba i nesporazuma, te neizlečive boljetice višenacionalne države.

Poštanska marka sa Mihizovim likom u čast 100. godišnjice rođenja
U decembru 1991. godine, prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević je osnovao svoj Krunski savet i odredio arhitektu Dragomira Acovića da sastavi spisak potencijalnih članova i obavi razgovore sa njima. Mihiz je bio jedan od prvih ljudi sa kojima je Acović razgovarao i tom prilikom mu je rekao da se ne smatra pogodnom osobom za ovu dužnost. Međutim, kada je Acović dogovorio da članovi Krunskog saveta budu Mića Popović i Matija Bećković, Mihiz je dao svoj pristanak.[13]

Na parlamentarnim izborima 1992. godine izabran je za narodnog poslanika Narodne skupštine Republike Srbije, kao vanstranačka ličnost na listi koalicije DEPOS.[14] U aprilu 1993. godine podnosi ostavku i praktično se povlači iz javnog života.

Za poslednje tri godine, ne rešivši ništa, potrošili smo tri rata, desetak izbora i referenduma, petnaestak republičkih i saveznih vlada i bar toliko donetih i promenjenih ustava, za pet fantomskih srpskih republika. Okrnjili smo ugled Crkve, Univerziteta, Akademije, Francuske 7 i gotovo svih javnih ličnosti, koje su nešto značile. Spiskali smo narodnu privredu, proćerdali državu i standard njenog stanovništva, a srpski narod obesramili na rubu sveta. Pitanje svih naših pitanja: kako da ovaj narod pribere pamet i ponovo stane na snagu koju smo uzalud rastočili na nadžake i buzdovane...
Poslednje godine provodio je izolovano i u bolesti. Prema svedočenju Dejana Medakovića, njegovog druga još iz gimnazijskih dana, Mihiz je napustio svoja nacionalistička ubeđenja i počeo kriviti Srbe, posebno Radovana Karadžića i Ratka Mladića, za prilike u Bosni i Hercegovini, naročito za masakr u Srebrenici.[15]

Preminuo je 15. decembar 1997. godine u Beogradu. Sahranjen je 18. decembra u grobnici svojih roditelja na grčkomalskom groblju u rodnom Irigu.

Stvaralaštvo[uredi | uredi izvor]
Objavljivao je pesme, književne kritike, eseje, putopise, polemike, drame. Uradio je dramatizaciju više poznatih književnih dela. Mihizove drame i dramatizacije izvođene su u beogradskim pozorištima, kao i na drugim scenama širom zemlje.

Sarađivao je u listovima: NIN, Politika, Književne novine, Književna reč, Dnevnik, Vjesnik, ljubljansko Delo, bečki Die Presse, Duga itd.; u časopisima Letopis Matice srpske, Književnost, Savremenik, Delo i mnogim drugim u kojima je objavljivao članke, eseje, kritike, putopise, feljtone, intervjue.[11]

Matica srpska od 2021. objavljuje sabrana dela Borislava Mihajlovića Mihiza.[16]

Nagrade[uredi | uredi izvor]
Sterijina nagrada za tekst savremene drame, za dramu Banović Strahinja, 1963.
Specijalna Sterijina nagrada, za dramatizaciju dela Autobiografija Branislava Nušića, 1961.
Nagrada „Marin Držić”, za dramu Banović Strahinja, 1965.
Specijalna Sterijina nagrada, za adaptaciju dela Korešpodencija Borislava Pekića, 1982.
Nagrada „Đorđe Jovanović”, za knjigu kritike Portreti, 1989.
Nagrada „Miloš Crnjanski”, za knjigu memoara Autobiografija o drugima, 1991.
BIGZ-ova nagrada, za knjigu memoara Autobiografija — o drugima. 2, 1994.
Nagrada „Branko Ćopić”, za knjigu memoara Autobiografija — o drugima. 2, 1994.
Nagrada „Čalabrčak”, za esej „U znaku kukuruza”, 1995.