Godina izdanja: 2014
ISBN: 978-86-88803-78-6 (
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Filozofski fakultet 2014 237 strana : ilustrovano

odlična očuvanost

Knjiga Miroslave Kostić predstavlja sistematsku i interdisciplinarnu studiju o istorijskoj ličnosti Georgija II Brankovića — habzburškog vojnika, plemića i samoproglašenog despota — i o načinima na koje je njegov lik postao osnov za stvaranje prvog modernog srpskog patriotskog kulta heroja. Delo spaja istoriografiju, kulturnu istoriju, antropologiju sećanja i istoriju ideja.

I. Ključne istorijske koordinate

1. Biografski okvir

Georgije II Branković bio je:

potomak sporedne grane srednjovekovne dinastije Brankovića,

oficir u habzburškoj vojsci,

aktivni učesnik u ratovima Habzburga protiv Osmanskog carstva,

tvorac sopstvene „despotske ideologije“ i geopolitičke vizije obnove srpske države.

Kostić ističe da je njegov identitet bio složen: Evropejac, Habzburgovac, pravoslavni Srbin, balkanski plemić i politički vizionar.

II. Teza knjige: Georgije Branković kao prvi moderni srpski heroj

Autorka pokazuje da je lik Georgija II Brankovića u srpskom kolektivnom pamćenju poprimio moderne karakteristike heroja, različite od epskih, srednjovekovnih ili religijskih obrazaca. Njegova „herojska“ figura nastala je u kontekstu evropskog baroka, dinastičkih politika Habzburga i osmansko-habzburškog ratovanja.

Novo u odnosu na ranije srpske herojske modele:

Istorijska, a ne mitska ličnost
Branković nije junak epske tradicije, već živi plemić čija se dela dokumentuju.

Politički heroj modernog tipa
Njegova herojska slika gradi se kao spoj:

patriotizma,

borbe za nacionalna prava,

evropske diplomatske logike,

barokne ideje vladarskog legitimiteta.

Samokonstruisanje heroja
Branković je aktivno učestvovao u oblikovanju sopstvenog kulta – pisanjem, dokumentima, rodoslovljima i diplomatskim memorandumima.

Javni, politički kult
Za razliku od srednjovekovnih svetiteljskih kultova, ovaj kult je sekularan, politički i nacionalni.

III. „Slaveno-srpska hronika“ i ideologija legitimiteta

Kostić posebnu pažnju posvećuje Slaveno-srpskoj hronici, najvažnijem delu Georgija II Brankovića.

Funkcije hronike:

dokazivanje vladarskog prava potomaka Brankovića,

formiranje „dugog trajanja“ srpske državnosti,

konstruisanje narativnog mosta između srednjeg veka i Brankovićevog doba,

stvaranje ideološke podloge za moguću obnovu srpske despotovine uz podršku Habzburga.

Hronika je jedan od prvih tekstova koji su u srpsku istorijsku svest uneli:

etno-nacionalni kontinuitet,

ideju legitimiteta i državne obnove,

evropski diplomatski pogled na Balkan.

IV. Između istorije i političkog mifa

Ključna teza autorke:
Kult Georgija II Brankovića je nastao kao istorijski zasnovana, ali politički formulisana konstrukcija.

Elementi mita:

preuveličavanje porekla i dinastičkih prava,

barokna idealizacija plemićkih vrlina,

predstavljanje Brankovića kao „spasioca naroda“.

Elementi istorijske stvarnosti:

dokumentovano učešće u ratovima,

diplomatski kontakti,

aktivna uloga u habzburško-osmanskoj politici,

hapšenje i dugo zatočeništvo zbog svojih ambicija.

V. Georgije Branković u kulturi sećanja

Kostić prati dugoročni uticaj Brankovića na:

srpsku intelektualnu elitu XVIII i XIX veka,

nacionalni romantizam,

rane istoriografske sinteze,

modernu kulturu sećanja i političke mitove.

Pokazuje da je njegov lik bio:

model „plemićkog patriote“ u XVIII veku,

uzor borcu protiv Osmanlija u XIX veku,

simbol moderne srpske nacionalne ideje pre pojave Vuka, Njegoša i Ilije Garašanina.

VI. Metodološki pristup

Knjiga se odlikuje:

kritičkom analizom izvora (habzburške arhive, hronike, memoari),

jasnom primenom koncepata kulturne antropologije (mit, heroj, kult),

korišćenjem teorija nacije (Anderson, Hobsbawm) primenjenih na ranije razdoblje,

istoriografskim preciznim postavljanjem ličnosti u evropski kontekst.

VII. Značaj studije

Knjiga Miroslave Kostić je značajna jer:

pruža prvi celovit naučni prikaz jedne od ključnih, ali dugo potcenjenih ličnosti srpske istorije,

pokazuje kako se rani moderni politički identiteti formiraju pre romantizma,

spaja istoriju, antropologiju i istoriju ideja,

doprinosi izučavanju kulta heroja i nacionalne ideologije kod Srba.

Despot Georgije II Branković predstavlja prekretnicu u razvoju srpske političke kulture: on je prvi moderni heroj stvoren u sredini koja je još uvek građena na srednjovekovnim obrascima, ali okrenuta evropskim političkim procesima. Njegov kult predstavlja osnivački momenat modernog srpskog patriotizma — mešavinu istorijskog sećanja, političkog mita i geopolitičkih ambicija.