Godina izdanja: 2019
ISBN: 978-86-7005-164-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

OLGA MANOJLOVIĆ PINAR

POSLEDNJA BITKA - španski borci i jugoslovenska kriza osamdesetih

Izdavač - Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd

Godina - 2019

276 strana

21 cm

Edicija - Biblioteka Istorijski izvori

ISBN - 978-86-7005-164-5

Povez - Broširan

Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja



SADRŽAJ:
Na početku
Predgovor
Uvod

Osamdesete - decenija krize
Preuzimanje inicijative i otpori predloženim rešenjima
Tačke ključanja
Udruženje jugoslovenskih dobrovoljaca Španske republikanske vojske
Sarajevska skupština
Reakcije u Predsedništvu CK SKJ
Epilog
Zaključak

Pismo Skupštine jugoslovenskih španskih boraca
Centralnom komitetu SKJ
Stenografske beleške sa sastanka članova Predsedništva CK SKJ sa Upravnim odborom Udruženja španskih boraca, održanog 29. oktobra 1984
Stavovi Predsedništva CK SKJ o pismu Skupštine jugoslovenskih dobrovoljaca Španske republikanske vojske 1936-1939. godine
Stenografske beleške sa sastanka članova Predsedništva CK SKJ sa članovima Upravnog odbora Udruženja španskih boraca, održanog na dan 5. novembra 1984. godine

Dodatak - fotografije
Izvori i literatura


`Osamdesete godine prošlog veka svakako predstavljaju period ispunjen posebnom unutrašnjom dinamikom kroz koju je prolazilo jugoslovensko društvo. Smrt Josipa Broza Tita, odnosno odlazak nespornog političkog autoriteta na izvestan način bio je uvod u godine političkih i bezbednosnih izazova, u vreme ekonomske krize čija je dubina predstavljala iznenađenje za državni vrh a koja kroz nestašice, restrikcije struje i inflaciju postaje deo svakodnevice jugoslovenskih građana. Vreme koje je nosilo nasleđe prošlih sukoba, nerešenih pitanja i kontroverzi, podstaknuto novim krizama i izazovima postaje ispunjeno i novim sadržajima u političkom, društvenom, ekonomskom životu. Deceniju kasnije jugoslovenske države više nije bilo. Ostaju pitanja spremnosti i sposobnosti političkih elita da se suoče sa novim izazovima, kao i sa kontinuitetom političkih, nacionalnih podela, adekvatnosti i pravovremenosti donetih mera, objektivnih mogućnosti iznalaženja rešenja. Takođe, razumevanje promena u jugoslovenskom društvu suočenom sa konstantnim turbulencijama, ali i društvu sa snažnim manifestacija stvaralačkog potencijala, i tumačenje mesta pojedinca u vremenu krize, ostaju istraživački prostor u pokušaju razumevanja ovog perioda, kasnijih ishoda i u ukupnim analizama istorije jugoslovenske države. U tom smislu upoznavanje sa pojedinim segmentima društva, pojedinim akterima i organizacijama i praćenje njihovog odnosa prema jugoslovenskoj stvarnosti predstavlja značajan korak u pravcu dublje i sadržajnije analize posmatranog vremena. Knjiga Olge Manojlović Pintar Poslednja bitka. Španski borci i jugoslovenska kriza osamdesetih u izdanju Instituta za noviju istoriju Srbije stoga se čini važnim pomakom u pokušaju razumevanja ovih godina složenih promena. Knjiga obuhvata dve celine: prvi deo tj. uvodnu studiju i drugi deo, koji sadrži izbor priređenih.

U prvom delu knjige autorka daje kratak presek ključnih događaja koji su obeležili rane osamdesete godine 20. veka. Ekonomska kriza kao svojevrsni izvor, ali i generator unutrašnjih, društveno-političkih, nacionalnih i ideoloških napetosti predstavlja polazište u ponuđenoj analizi. Suočavanje sa ogromnim javnim dugom i potrebom sprovođenja reformi otvorilo je pitanje odgovornosti za zatečeno stanje, bez pružanja jasnog odgovora, nudila su se rešenja sa bolnim posledicama uz potrebu balansiranja između socijalističkog puta i ekonomske nužnosti. U ovom procesu, kako pokazuje Olga Manojlović Pintar, nije se mogao izbeći politički i ideološki kontekst na unutrašnjem i globalnom planu i to su uviđali učesnici u debatama o neophodnim merama. Kroz ove debate na partijskim forumima i razmatranja ponuđenog plana oporavka (Dugoročni program ekonomske stabilizacije - DPES) stiče se uvid u unutrašnje napetosti i strahove, politički, nacionalno i ideološki obojene, koji su ukazivali na dubinu krize u kojoj su se društvo i država nalazili. Pobuna na Kosovu 1981, kao `najveći i najdelikatniji problem jugoslovenske unutrašnje politike“, ali i preispitivanja i problematizovanja dotadašnjih pogleda i percepcija istorijskih dešavanja, nova tumačenja i kritički osvrt na prošlost i savremeni trenutak ispunjavali su javni prostoripojačavaliatmosferunapetostiisukobljenostiunutarjugoslovenskog društva. Kako navodi autorka, jedan od aktera i voljnih učesnika u ovim debatama postaje Udruženje jugoslovenskih boraca Španske republikanske armije. Kroz kratak istorijski pregled delovanja ovog udruženja data je slika jednog aktivnog subjekta sa jasno izraženim interesom za aktuelna pitanja na unutrašnjem i međunarodnom planu. Stoga nije čudio pokušaj pojedinih članova Udruženja da u tom trenutku ponude rešenja i svoja tumačenja. Uključivanje u debatu kroz pismo partijskom vrhu, koje je sadržalo jednu vrstu kritičkog osvrta na ukupno stanje u jugoslovenskom društvu, kao i kritiku partijskih i državnih struktura, bilo je odraz prepoznavanja dubine krize koja `zahvata sva područja života“. Ovim pismom članova Upravnog odbora Udruženja ušlo se uprostorproblematizovanja ne samo sposobnosti državnog rukovodstva da se izbori sa novim izazovima i kritike birokratizma već i stanja sloboda u jugoslovenskom društvu. Umesto kao doprinos rešavanju krize, angažovanje Udruženja i stavovi izneti u pismuprotumačenisukao `osporavanje legitimiteta CK“ i `kao poziv na kontrarevoluciju“. Reakcije države bile su brze i, kako će se videti, delotvorne te je kroz nekoliko sastanaka sa pojedinim članovimaUdruženja obeleženih verbalnim pritiscima neutralisana ova kritička pozicija, svakako ona javno vidljiva.

U drugom delu knjige Olga Manojlović Pintar je priredila četiri arhivska dokumenata nastala iz aktivnosti i javnog angažovanja Udruženja jugoslovenskih boraca Španske republikanske armije. Pored pisma sa stavovima i predlozima Upravnog odbora, čitaocima su predstavljene i stenografske beleške sa dva sastanka članova Udruženja i članova Predsedništva CK SKJ, kao i dokument sa stavovima Predsedništva o pismu Udruženja koji je upućen članovima CK SKJ. Kroz ponuđenu analizu i priređena dokumenta autorka pruža važan uvid u specifičnosti delovanja jedne organizacije u trenucima naglašenih napetosti, podstaknutih ekonomskom krizom. Spremnost na aktivizam pojedinaca, realnost mogućeg uticaja, kao i snaga i opstojnost ličnih uverenja u sudaru sa birokratskim aparatom i partijskom intervencijom postaju vidljivi praćenjem angažmana pojedinih članova Udruženja u javnom prostoru. Pored toga, kroz analizu susreta Španaca i partijskih struktura Olga Manojlović Pintar otvara prostor razumevanju ili dubljem sagledavanju specifičnosti metodologije delovanja Partije u susretu zatim i procesu neutralisanja glasa kritike, čak i kada on dolazi iz redova onih koji su nosili snagu političkog i ideološkog autoriteta. Posezanje za prikrivenim, ali i otvorenim pretnjama, pritisci, diskreditacija motiva i argumenata, problematizovanje vrednosti na kojima je Udruženje počivalo (jedinstvo i zajedništvo), pa i gotovo paranoidno traženje ideološke i političke pozadine, neki su od metoda i specifičnosti postupanja koji postaju vidljivi. Lišavanjem otvorenosti za drugačije mišljenje potisnuta je mogućnost da se kroz interakciju sa različitim činiocima društva iznađu putevi za izlazak iz krize. Odnosno, kako autorka zaključuje: `Jugoslovenske političke elite su odbijale da uvaže legitimnostmnogih učesnika u društvenoj borbi imnogih pokušaja traganja za novim perspektivama.“ Praćenjem interakcije dve strane (Partije ili državnog vrha i članova Udruženja) istog ideološkog opredeljenja ali sa donekle različitim viđenjem stvarnosti, dat je doprinos razumevanju vremena opterećenog nasleđenimnapetostima i istovremeno suočenog sa novim izazovim. Stoga ponuđena knjiga predstavlja značajnu osnovu i nezaobilazno štivo u budućim istraživačkim naporima u pravcu rasvetljavanja događaja iz neposredne prošlosti.`



Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.