Godina izdanja: 2006
ISBN: 86-309-0219-1
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Spolja kao na fotografijama, prva četvrtina knjiga listovi blago talasasti, ne smeta čitanju. Bez podvlačenja, pisanja, pečata...

Autor - osoba Blehova-Čelebić, Lenka, 1961-
Naslov Hrišćanstvo u Boki : 1200-1500 : kotorski distrikt / Lenka Blehova Čelebić
Vrsta građe naučna monografija
Jezik srpski
Godina 2006
Izdavanje i proizvodnja Podgorica : Pobjeda : Istorijski institut Crne Gore ; Cetinje : Narodni muzej Crne Gore, 2006 (Novi Sad : Budućnost)
Fizički opis 647 str. : ilustr. ; 25 cm
86-7015-031-X (IICG)
86-85567-03-3 (NMCG; karton sa omotom)
Napomene Tiraž 2.000
Rječnik latinskih i grčkih izraza: str. 440-449
Prilozi: str. 449-533
Bilješka o autoru: str. 649
Napomene i bibliografske reference uz tekst
Bibliografija: str. 533-552
Summary: The Church Mediaeval in Kotor ; Resumen: La Iglesia medieval in Catharo
Registar.
Predmetne odrednice Kotorska biskupija -- 1200-1500
Pravoslavna crkva -- Boka Kotorska
Hrišćanstvo -- Boka Kotorska -- 1200-1500

Studija o crkvi u Boki Kotorskoj zasnovana je na sistematskom istraživanju neobjavljene arhivske građe. Zahvaljujući činjenici da se u Kotoru nalaze dva arhiva sa značajnim srednjovjekovnim delovima fondova, ova studija je mogla na srazmernom širokom potezu iskoračiti iz zone onog sto je poznato i doneti novina u meri kakvu retko nalazimo u medievističkim studijama. U naslovima poglavlja i njihovih delova reflektuje se neobično bogatstvo sadržaja studije proisteklo iz širokog interesovanja i svesti o slojevitosti i složenosti predmeta. Od toga kako se velika načela organizacije i funkcionisanja katoličke crkve prelamaju na srazmerno malom području Kotora do individualnih sudbina klerika rastrzanih između uzvišenih ideala i izazova svakodnevnice. Autorka je u punoj meri umela da otkrije opštiji smisao i u naizgled beznačajnim podacima i da oslonjena na njih pruži sliku crkve punu boje i života. (akademik Sima Ćirković)

Otkada je episkop Jevsevije iz Cezareje u IV vijeku napisao prvu cjelovitiju istoriju crkve, ova problematika je i u docnijim periodima privlačila veliku pažnju mnogih filozofa, teologa i istoričara. U XVI vijeku iskoračila je kao poduhvat ogromnih razmjera. Najveći broj naučnih djela na gotovo svim evropskim i nekim neeuropskim jezicima nastao je u drugoj polovini prošlog vijeka. Samo u razdoblju 1987–1992. pojavilo se 7.524 naslova, od kojih je 40% tretiralo istoriju srednjovjekovne crkve.
Prošlost srednjovjekovne crkve u Crnoj Gori, izuzmemo li radove don Ive Stjepčevića, Božidara Šekularca i Jovana Martinovića, uglavnom je bila na marginama istraživačkih preokupacija. Orijentisanost prema političkim fenomenima i složenost metodološkog postupka, prije svega zbog rada sa izvorima na latinskom jeziku, uzrokovali su da ova tema pripadne jednom od najmanje poznatih polja crnogorske istoriografije. Zato se već na početku predstavljanja monografije dr Lenke Blehove Čelabić „Hrišćanstvo u Boki 1200–1500, kotorski distrikt“ moramo, sa stanovišta opštih zahtjeva istorijske nauke, afirmativno opredijeliti. Riječ je o djelu koje imponuje određenjem teme, kompozicijom i posebno izvornim bogatstvom stečenim višegodišnjim istraživanjima u Biskupskom i Istorijskom arhivu u Kotoru.
Autorka je svoje istraživanje usredotočila na pravni, socijalni i kulturni aspekt djelovanja hrišćanskih zajednica u Boki u razvijenom i poznom srednjem vijeku, za čije razumijevanje nijesu neophodna dublja znanja iz oblasti teologije. Uostalom, nije zadatak istoričara da traga za suštinom religije, nego za njenom strukturom, funkcijama i značenjima. Religija nije samo vjerovanje u apsolutnu i mističnu moć; ona implicira i društvo, kako je dokazao Emil Dirkem, utemeljivač sociologije. Otuda njena značajna funkcija u društvenim zbivanjima.
Kao graditeljka jednog vrijednog zdanja, autorka nas uvodi u priču o religiji žitelja kotorskog distrikta koji su nekada davno živjeli, prezentirajući glavne pravce razvoja crkve u Kotoru od pojave hrišćanstva do XV vijeka. Njihova vjerska osnova bila je Kotorska biskupija, koja je, po svemu sudeći, postojala još od kasnoantičkog doba. Nedovoljno pouzdan podatak govori da je kotorski biskup Pavle prisustvovao IV vaseljenskom saboru održanom 451. godine u Halkedonu. Sabor je potvrdio počasno mjesto Rima, ali je izjednačio prava pape i carigradskog patrijarha, što je proizvelo suparništvo između njihovih institucija. Dalekosežan značaj Sabora ogleda se u usvojenom principu, naročito primjenjivanom poslije Velikog raskola 1054. godine, u državama sa dominantno pravoslavnim stanovništvom: granice crkve treba da prate granice države.
Splitski sabori 925. i 928. godine označavaju prekretnicu u istorijskom hodu Kotorske biskupije. Njena organizacija definitivno se oblikovala po rimskom modelu. Poslije velike šizme Kotor ostaje pod jurisdikcijom Rima, o čemu svjedoči i pontifikalna knjiga biskupa Grimoalda (1090), čuvana danas u biblioteci Akademije nauka u Sankt Peterburgu.
Obimnu empirijsku građu autorka je sistematizovala u četiri cjeline: (1) Katolička crkva – uređenje i unutrašnji život; (2) Crkva i komunalno društvo; (3) Svijet katoličkog klera; (4) Pravoslavna crkva i slovenska služba. Svaka cjelina razgranava se u više tematskih odsje­ka, uključujući strukturu sveštenstva, razlike među klerom, uticaj Svete stolice, saradnju sa lokalnim vlastima, sakralnu arhitekturu, obrazovanje klira, djelovanje vjerskih bratstava, patronatsko pravo, vjerski život laika i privatni život sveštenika.
Posebno su razmotrene i međuvjerske relacije. Iako odnosi katolika i pravoslavaca nijesu bili idilični, netrpeljivost nije dominirala. Ekspanzija pravoslavlja u kotorskom zaleđu ponekad je dovodila do oduzimanja rimokatoličkih crkava, što je izazivalo proteste kotorskog klera, ali takvi slučajevi nijesu dokaz vjerske netolerancije, već odbrana imovine i tradicije. Autorka, između ostalog, uvjerljivo demistifikuje i predanje o navodnom trovanju 70 pravoslavnih monaha na Prevlaci.
Monografija Lenke Blehove Čelabić odlikuje se znalačkom upotrebom ogromne dokumentacije, preciznom arhitektonikom izlaganja i visokim interpretativnim dometom. Ona predstavlja čvrst naučni temelj kojem će se istoričari i svi zainteresovani čitaoci sa povjerenjem vraćati. (Zvjezdan Folić)

MG P49 (N)