ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1974.
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Turski zakoni i zakonski propisi iz XV i XVI veka za smederevsku, kruševačku i vidinsku oblast / priredila Dušanka Bojanić


Beograd 1974. Mek povez, 180 strana.
Knjiga je odlično očuvana očuvana.



Društveni i pravni položaj srpskog naroda u granicama osmanskog carstva ne može se proučavati bez turskih pravnih spomenika. Među njima su naročito značajni zakoni i zakonski propisi (kanuni i kanun-name) koje su turski sultani izdavali za srpski narod. To su osnovni izvori za društvenu, pravnu i ekonomsku istoriju srpskog naroda u drugoj polovini XV veka i u XVI veku. Oni za našu nauku imaju i posebnu vrednost, jer sadrže pozajmice iz srpskog državnog i običajnog prava. Zbog toga se objavljivanje i proučavalije ovih izvora nameće kao preka potreba naše nauke...


Smederevski i Kruševački Sandžak obrazovali su se pod turskom upravom u severnim i središnim predelima Srbije, na tlu bivše srpske Despotovine, a Vidinski Sandžak u granicama bugarskog carstva Ivana Sracimira. U zapadne predele Vidinskog Sandžaka, koji su se graničili sa srpskim oblastima, u drugoj polovini XV i početkom XVI veka naselilo se brojno etnički srpsko stanovništvo. Ti Srbi nazivani su u turskim zakonima vidinskirn vlasima. Predeli naseljenj vidinskim vlasima ušli su u sastav Srbije posle njenog oslobođenja od turske vlasti.
Popisne knjige osmanskog carstva u kojima se nalaze zakoni i propisi za Smederevski, Kruševački i Vidinski Sandžak sačuvale su se do naših dana kao originalni primerci i zvanični prepisi. Originalni primerci popisnih knjiga, koji su se čuvali u carskoj riznici, imaju na jednoj od prvih strana veliku carsku tugru ili nišan, monogram vladajućeg sultana. Ti originalni primerci su brižljivo i lepo napisani i često sadrže i zvanične ispravke teksta. Sa originalnog primerka pravili su dvorski pisari više prepisa za različite potrebe administracije u prestonici i provincijama države. Za razliku od originalnih knjiga, prepisi dvorske kancelarije nisu imali tugru, niti zvanične ispravke tekstova. Ovi prepisi upoređivani su sa originalom i ispravljani prema njemu, ali je tačnost prepisa zavisila pre svega od sposobnosti pisara. Treba istaći da je stručnost turskog birokratskog aparata u XV i XVI veku bila na zavidnoj visini. Stoga rešavanje prepisivačkih propusta i grešaka u zakonima i propisima koji se nalaze u prepisanim popisnim knjigama ne zadaje posebne teškoće. Tih propusta, uostalom, ima vrlo malo.
Od 76 zakona i zakonskih propisa čije tekstove saopštavamo 73 se nalaze u zvaničnim, originalnim ili prepisanim popisnim knjigama carstva, koje se u naučnoj literaturi nazivaju popisni defteri, iako bi duhu našeg jezika pre odgovarao oblik »tefteri«. Samo tri zakona (pod br. 5, 6 i 19) nalaze se u nezvaničnim zbornicima zakona i zakonskih propisa. Ti zbornici bili su ili namenjeni dvoru, za obrazovanje prinčeva, ili ličnoj upotrebi pravnika, kada su imali karakter stručnog priručnika. I u jednom i u drugom slučaju njih su sastavljali stručnjaci sa najvišim pravnim obrazovanjem. Oni su imali uvid u zvanične popisne knjige i pristup u državne arhive i iz njih izdvajali najzanimljivije tekstove za svoje zbornike. Kvalitet zbornika, međutim, zavisio je ne samo od sastavljača zbornika već i od obrazovanosti i upućenosti prepisivača. Pošto su ovi priručnici u svoje vreme bili i traženi i cenjeni, sačuvali su se u više prepisa. Tako smo mogli da upoređujemo prepise i da izaberemo najbolje i najtačnije prepise pomenutih triju zakona.