Jezik: Srpski
Autor: Strani
ISBN: Tv
Godina izdanja: Tv

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Skorenovac (lat. Zkorenovetz; mađ. Székelykeve; nem. Skorenowatz) je selo u opštini Kovin, u Južnobanatskom okrugu, u Republici Srbiji. Nalazi se u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini i spada u Južnobanatski upravni okrug.[1] Geografski najbliži veći gradovi su Kovin (6 km), Smederevo (16 km), Pančevo (30 km) i Beograd (46 km).

Geografske odlike
Naselje je smešteno na perifernom delu Banatske lesne terase, na 77 m nadmorske visine. Gradnja prvih kuća na mestu današnjeg Skorenovca je počela 1883. godine, nakon velike poplave koja je zadesila priobalna naselja na Dunavu. Otvaranjem nove saobraćajnice preko Brestovca, Omoljice i Starčeva povezan je sa Pančevom. Ispod sela, njegovom celom dužinom, prolazi kanal DTD.

Istorija
Selo po imenu Đurđevo (mađ. Gyurgyova) je postojalo između 1868. i 1886.[2] godine na lokaciji između Banatskog Brestovca i reke Dunav.[3] Prvobitni stanovnici Đurđeva bili su mađarske (Paloc, mađ. Palóc) porodice koje su došle iz Banatskog Novog Sela (mađ. Újfalu), Jermenovaca (mađ. Ürményháza), Šandorfalve (mađ. Sándorfalva),[2] kao i iz okoline Segedina (mađ. Szeged) i Banatskog Dušanovca (mađ. Szőlősudvarnok/nem. Rogendorf). U Đurđevu je 1869. godine bilo 396 stanovnika dok je po popisu iz 1880. godine broj stanovnika pao na 298.[4] Kasnije, 1883. godine, u Đurđevo se doselilo 645 porodica (oko 2.000 osoba) Sekelja.[5]. U tom periodu na Dunavu nije bilo nasipa pa je reka, izlivajući se svake godine, nanosio velike štete selu i obradivom zemljištu, pa je većina ugroženog stanovništva preseljena je na lokaciju današnjeg Skorenovca, a manji deo u Ivanovo.

Deo stanovništva iz Đurđeva je ostao u svojim domovima i nastavili su sa borbom protiv Dunava. Uprkos svim naporima u zoru 27. aprila 1888. godine oglasio se poziv u pomoć: „Dunav probio branu, svi bežite! Do izlaska sunca granice sva tri naselja Sekelja bile su ispod 1-4 metra vode. U Šandoređhazi, koji je bio okružen sa vodom, voda je stajala u ravni sa krovovima kuća i sve je bilo uništeno. Tri četvrtine doseljenika je bilo palo na prosjački štap. Mnoge porodice su ostale bez hleba i hrane. Nova žetva je bila sva njihova nada, ali je potpuno uništena.”



Skorenovac (tada prozvan imenom mađ. Székelykeve), osnovan je 1886. godine, zajedno sa Ivanovom (tada prozvan imenom mađ. Sándoregyháza) osnovanim 1868. godine, je primio preostalo stanovništvo Đurđeva koji su se spasli od poplave.

Godine 1888, selo je imalo 506, a 1910. godine 685 kuća. Većina doseljenika bili su Sekelji koji su došli iz Bukovine. Istovremeno sa Sekeljima, u Skorenovac je došao i izvestan broj nemačkih porodica, osamdeset, iz današnjeg Plandišta (mađ. Zicsifalva) i Pločice (mađ. Plosic)[2], te porodica banatskih Bugara iz mesta Dudešti Veki (Dudestii—Vechi/Ó—Besenyő/Altbeschenowa/Stár Bišnov)[2]. Većina stanovnika (Mađari, Bugari i Nemci) bila je rimokatoličke veroispovesti. Krajem 1891. godine (kada je počela gradnja crkve) i početkom 1892. godine (kada je gradnja završena) počinje se sa pisanjem crkvenih knjiga. Od 1869. pa do 1892. godine crkvene knjige su se nalazile u katoličkoj crkvi u Banatskom Brestovcu.

Pored kulture i običaja, Sekelji su na novo stanište, iz starih krajeva, doneli veliki broj autohtonih primeraka životinjske i biljne vrste. Primeri za to su domaće životinje koje su bile uzgajane u Erdelju i Bukovini kao što su sivo goveče od stoke, zatim od ovaca đimeška racka ovca, od svinja mangalica i od živine erdeljsku gološiju.

Da bi sačuvali stada i svoje bogatstvo Sekelji su za ispomoć doveli sa sobom i izvanredne pasmine Kuvas, koji su bili glavne čuvarkuće i čuvari stada. Obično su ih držali u paru, radi odbrane od divljih životinja, zbog njihove izuzetne inteligencije i taktike koju su koristili u borbama protiv vukova.[7] Sa ovim su Sekelji minimizirali štetu i eventualan gubitak psa, što je u ono vreme značilo i gubitak dela stada ili imovine a ujedno i šanse za opstanak pojedinca, vlasnika psa i stada.

Pored kuvasa, imućniji Sekelji su za čuvanje stada, na pašnjacima ispod sela i salašima (Szálás, Tanya) pored Dunava koristili i Komondore[8], koje su u Skorenovac doneli Paloci, takođe skorenovački stanovnici. Oni su u novo stanište doneli sa sobom i mađarsku racku ovcu. Svaki domaćin, a koji je bio ujedno i lovac, je koristio dugonogog kopoa kao ispomoć u lovu dok su ostala domaćinstva više koristila kratkonogog kopoa koji je bio više verziran za borbu protiv štetočina i čuvanje kuće. Donesen je i izvestan broj Mudija, koji su bili popularni zbog jednostavnog održavanja i nisu zahtevali puno pažnje, već su se više brinuli sami o sebi.[9]

Većina ovih životinjskih vrsta je, do druge polovine 20. veka, nestala iz sela. Zamenjeni su novim vrstama koje su bile prihvaćenije zbog upotrebne svrhe. Došle su nove vrste krava koje su davale više mleka i mesa, nove sorte svinja i kokošaka. Posle Drugog svetskog rata je uzgajanje ovaca i koza u većem broju, po domaćinstvu, u Vojvodini zabranjeno tako da su ove vrste potpuno nestale.[10]

Život sela 1912/13. godine
Ono što se zna o prošlosti Skorenovca, pohranjeno je u novinama iz Pančova i Kevevare, koje su od početka pratile i izveštavale o životu doseljenih Sekelja u donjem Podunavlju i o njihovom seoskom životu i problemima. Novine Kevevara iz Temeškubina (danas Kovin) su opisivale skorenovačku svakodnevicu, težnje, manje poznate ili do sada nepoznate događaje i njihovim likovima.[11][12]

Godine 1912‒13, odnosno godinama pred Prvi svetski rat, već je bio aspirant članci i vesti pomenutih novina daju nam uvid u odvijanje života jednog naseljeničkog sela i prateći njegove izveštaje, što je zanimljivo pruža mozaik pločice za celokupnu sliku prošlosti sela. Skorenovac (Sekeljkeve) je 1913. godine imao 4.600 stanovnika, trideset godina nakon naseljavanja i dvadeset pet godina nakon osnivanja lokaliteta a broj stanovnika se povećavao za 230-240 godišnje. Skorenovac je bio uređeno selo, sa sekeljskim bojama, koje je krenulo putem sigurnog razvoja iako je bilo još nerešenih problema. Jedan problem, prema tadašnjoj oceni je da „nema privilegovanog livadskog zemljište u pograničnom regionu, ali se dobija podrška iz kraljevske blagajne u vidu močvarnog zemljišta za obrađivanje kojem u zadnje dve godine se ne može priči zbog dunavske poplave. Međutim i dalje se radi jer treba isplatiti pozajmicu, koja je po dolasku naseljenika dobijena, a i porezi koji dolaze, a niko ne vodi brigu o tvojim troškovima. oni ne vode računa o tvojoj opremi! Prošlo je 25 godina a od dušebrižnika za dobrobit sela umesto pomoći samo su dobijane kritike: „Ima mnogo tučnjave omladine, mnogo dece nevenčanih roditelja i da se puno psuje”.[12] Kritiku i neslaganje o ovakvim stavovima vlasti i dušebrižnika dao je dr. Erne Jakabfi u izdanju Kevevara od 10. avgusta 1913. godine.[13]

Januara 1912. godine gradić Kevevara je bila potpuno renovirana uključujući i okružna mesta, samim time i Skorenovac.u okrugu, uključujući i Sekelikev. U ovom periodu su se održali izbori za funkcije po selima. Prema izbornim rezultatima seoski sudija je postao Karolj Fenji, Marton Molnar pravni sudija, Janoš Lazar javni staratelj a Mikloš Vasilčin je postao blagajnik. Pored toga izabrana su četiri porotnika: Lazart Biro, Sofran Balaž, Jung Đerš i Vamoš Maćaš.[13] Međutim, izbori su imali i neprijatan događaj: Ištvan Kato i Đerđ Sitaš „našli su još da sakupe soka grožđa”, njihova mišljenja o ishodu izbora su se razlikovala i to se nažalost završilo tužnim ishodom. Članak u novinama Kevevara glasi:

„Sitaš je zgrabio vile i krenuo na Katu. A pošto ni Kato nije imao vode u venama, otrčao je do svog dvorišta, zgrabio je vile kako bi se osvetio za tešku povredu koju je zadobio. Kada je to uradile njegova žena i svekrva Marija Ambruš su to videle, dotrčale do njega i pokušale da mu otmu vile. Međutim, Kato je bio jači! Oteo je vile iz ruke svekrve i u tom koškanju, pošto je ženska populacija neovlašćeno intervenisala, udario svekrvu vilama u glavu. Povreda je za posledicu imala tešku ranu, usled čega je svekrva Marija Ambruš preminula 24. januara i bila sahranjena. Sve ovo međutim, rođaci su su prikrili i tek kasnije je postajalo jasno šta se dogodilo. Prijava je podneta pre nego što je na lice mesta stigao okružni krivični sudija. Marija Ambruš je ekshumirana i urađena je autopsija.“ Kako se slučaj završio na kraju, nema više podataka.

— Bácsország, Bácsország
Seoske slave i vašari 1912/13.
Uređen život sela podrazumevao je i poštovanje određenih običaja, pre svega reč je o obeležavanju značajnijnih crkvenih i svetovnih praznika. Jedan od najpopularnijih praznik tih godina bio je 15. mart, koji je obično bio bogat događajima. Godine 1912. proslava je bila počela već 14. marta uveče, bakljadom, vatrometom i amaterskom pozorišnom predstavom. U predstavi su nastupili Teri Deže, Jene Buci, Odon Balint, Emi Nosag, Đerđ Bon, Šandor Feher, Tivadar Dic, Leo Galamboš, Nađ Janoš i Janoš Fraj. U zoru sledećeg dana, 15. marta, selo se budilo zvukom prangija, a nedugo zatim orkestar vatrogasne brigade je svirao svoju pleh muziku. U 9 sati ujutro bila je svečana misa u crkvi, do kojih su meštani sela organizovano marširala, „pod svojim zastavama”. Tokom mise „pastor Jožef Šeling zasićen patriotizmom, pod dubokim uticajem crkve u svom govoru pohvalio je značaj velikog dana marta 1848.” Nakon mise, usledila je svečanost studentske omladine, a u tri sata posle podne početak zvaničnog dela praznika nagovestio je zvonar sa crkvenog tornja. Narodna slava, za celokupno stanovništvo sela.[13]

Drugi najpopularniji praznik svakako je bio Sveti Stefan, crkveni imendan i seoska slava. Kako prenose novine Kevevara: Svečanost je bila održana u petak 20. vgusta 1012. godine, mimohod je počeo od crkve. Na dan obeležavanja slave, „održana je besedna služba, koju je pastor Šeling proslavio”. Slavski govor je održao veroučitelj Jožef Berkeš, a u podne, pastor Šeling je imao svečanu gozbu, za koje je kao službena i seoska glava bio zadužen. Uveče je sekeljska omladina organizovala zabavu koja je trajala do zore. Sledeće 1913. godine sa velikom pompom obeležili su ovaj crkveni praznik, čija je jedna od inovacija bila, kako je prethodno pompezno objavila i najavila „Kevevara”,da je „neki preduzetnički momak čak hteo da organizuje pečenje vola”, što se ne zna da li je urađeno.[13]

U godinama pred Prvi svetski rat „Dobrovoljačko vatrogasno udruženje” je bilo veoma aktivno, ono je bilo i važan oslonac kulturnog života sela. Svake godine organizovani su kursevi i takmičenja, s jedan od njihovih nezaboravnih, celodnevnih događaja zbio se 24. marta 1913. godine. „Teorijska i praktična stručna znanja iz njenog kruga održani su ispiti za pumpanje, penjanje i komandu straže”, ispred tročlane komisije. Ispit je bio javan, bili su prisutni svi viđeniji ljudi iz sela, članovi odbora osnivača i pomoćni članovi i seoski savet. Potvrde o polaganju ispita su objavljeni. Dobit od ulaznica ia igranku i večeru išla je u vatrogasni fond.”[13]

U Skorenovcu su se takođe održavali godišnji vašari. Tako je održan i vašar 28. septembra 1912. godine, pod imenom „Nacionalni jesenji stočni sajam”. Po izveštaju te godine je vašar bio izuzetno slab i privukao je vrlo malo posetilaca. Kao u tadašnjem novinskom izveštaju čitamo „sajam pokazao imidž dobre nedeljne pijace u Kevevari (Kovinu).”