Autor: Domaći
Jezik: Srpski
ISBN: Ss
Godina izdanja: Ss

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Štrosmajer i Jugoslovensko pitanje
Kosta Milutinović
Str 283
Povez mek


Josip Juraj Štrosmajer (nem. Joseph Georg Strossmayer; Osijek, 4. februar 1815 — Đakovo, 8. april 1905) bio je hrvatski biskup, političar, kulturni radnik i pisac. Jedan je od najznačajnijih i najuticajnijih Hrvata 19. veka.

Na prvom vatikanskom koncilu (1869 — 1870) u Rimu bio je jedan od najzapaženijih protivnika neograničene papske vlasti i tom se prilikom istakao kao vičan govornik održavši trosatni govor protiv dogme o papskoj nepogrešivosti, posle kojeg je s manjom grupom biskupa napustio Rim.

Štrosmajer je bio rodonačelnik hrvatske ideje jugoslovenstva. Nastavio je da neguje ideje ilirskog pokreta koje su imale za cilj da ilirsko, a potom jugoslovensko, ime posluži kao stepenica na putu ujedinjenja. Pod njegovim vođstvom obnovljena Narodna stranka je došla na vlast i donela program okupljanja jugoslovenskih zemalja Habzburške monarhije. Neki kritičari smatraju da je Josip Juraj Štrosmajer pod firmom jugoslovenstva krio svoje hrvatstvo, pa i velikohrvatstvo. Javno nije napadao Jevreje, zbog njihovih antihrišćanskih stavova u novinama iz Osijeka i Zagreba, ali je svoj negativan stav o njima, pravoslavcima i drugima, iznosio u svojim pismima Vanuteliju, papskom nunciju u Beču.[1]

Poreklo i delovanje
Poreklom iz kroatizovane nemačke vojničke porodice iz Osijeka, Štrosmajer je rođen 4. februara 1815. godine u Osijeku. Štrosmajerov pradeda se u Osijek doselio iz Gornje Austrije. U Beogradu je prezime Štrosmajer ostalo u lošem pamćenju, iz vremena austrijske vladavine u Srbiji (1718-1839). Tada se među naseljenicima u Beogradu pojavio Johan Georg Štrosmajer, trgovac iz Beča. Pod zaštitom administrativnog guvernera Srbije Princa Aleksandra od Vitemberga, bio je potkazivač i pomagač u bogaćenju, zbog čega su ulagane mnoge žalbe. Jedan iz porodice Štrosmajera kasnije se preselio u Osijek.[2] Predak Štrosmajera je bio u vojnoj posadi osiječke tvrđave, kad su Turci prognani iz Slavonije, a Austrijanci utvrđivali grad. Taj predak je bio Nemac, Paul Štrosmajer, rodom iz Linca. Tu se oženio Slavonkom, katolkinjom (tada još katolici Slavonije nisu postali Hrvati) i priženio se u kući ženinih roditelja. Od tog Nemca nastaje velika porodica koja se zvala Paulovi. Kada je Štrosmajer postao biskup, počeli su se zvati Štrosmajerovi. Biskup je kasnije žalio što u mladosti nije uzeo prezime Paulov ili Paulović. Praunuk Paula bio je Ivan, rođen 1789. koji se oženio Anom Erdeljac. Kada je Ivan imao 90 godina, iz njihovog braka se rađa 5 sinova, među kojima je bio i Josip Juraj, najmlađi blizanac, rođen 1815.[3] U rodnom Osijeku pohađao je narodnu školu i gimnaziju, a dvogodišnji filozofski tečaj završio je u katoličkom sjemeništu u Đakovu. Potom je pohađao visoko sjemenište u Budimpešti gde 1834. godine stiče doktorat filozofije. Godine 1838. je zaređen, i dve godine boravi u Petrovaradinu. Dve godine kasnije (1840) odlazi u Augustineum u Beč i 1842. godine postaje doktor teologije i profesor kanonskog prava na bečkom Univerzitetu, polaganjem disertacije o problemu crkvenog jedinstva. Od 1842. do 1847. godine profesor je đakovačkog sjemeništa, a potom je dve godine u Beču dvorski kapelan i jedan od trojice direktora u Augustineumu. U to doba predavao je i kanonsko pravo na Bečkom Univerzitetu.

Kao dvorski kapelan, u periodu od 1849—1859. godine, u doba austrijske kontrarevolucije odlučno je bio na strani bana Jelačića. Od 1860. godine pa narednih 13 godina vođa je Narodne stranke (1860—1873). U doba aktivnog bavljenja politikom smatrao je kako Austrija mora postati federativna država u kojoj će svi narodi doći do izražaja. Težio je ujedinjenju južnih Slovena u okviru Austrije pod vlašću Habzburgovaca. Nastojao je Austriji prokrčiti put na slovenskom jugu šireći njenu uticajnu sferu na južnoslovenske zemlje izvan granica austrijske države. Program Štrosmajerove stranke bio je u ovom: „Svi Slaveni (južni) ujedinjeni pod Habzburzima i pod Papom“.[4]

Njegovim posredovanjem došlo je do konkordata između Vatikana i Crne Gore 1866. godine, a radio je na tome da i Rusija sklopi konkordat s Vatikanom. Imao je značajnu ulogu u osnivanju JAZU (Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti) 1867. u Zagrebu. Danas ta ustanova nosi ime HAZU (Hrvatska akademija znanosti i umjetnosti). Narodna stranka i vlada Kneževine Srbije su 1867. godine sklopile su sporazum o zajedničkom radu na stvaranju federativne južnoslovenske države. Takođe je igrao veliku ulogu u osnivanju zagrebačkog univerziteta 1874. godine.

Kao crkveni magnat raspolagao je ogromnim bogatstvom. Novčano je pomagao izdavačku delatnost kao i osnivanje narodnih čitaonica, i to ne samo u Hrvatskoj nego i u ostalim slovenskim zemljama: od Slovačke, Češke i Poljske do Makedonije. Zbog toga ima veliko poštovanje kod mnogih katoličkih Slovena (u Pragu postoji trg sa njegovim spomenikom)....