ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

kao na slikama

Srpske zemlje u srednjem veku
Mihailo Dinić
1978


Pojam Srpske zemlje u ranom srednjem veku obuhvata istoriju srpskih zemalja tokom ranog srednjeg veka, u širem vremenskom rasponu od 6. do 12. veka.[1]

Prostorni i vremenski okviri

Srpske zemlje u 9. veku

Srpske oblasti i gradovi u 9. i 10. veku

Srpske zemlje u 10. veku
Prema pisanju vizantijskog cara Konstantina VII Porfirogenita (De administrando imperio) Srbi su se na Balkanskom poluostrvu naselili između obala Jadranskog mora i reke Save. Duž morske obale Srbi su naselili sve krajeve između ušća Cetine i ušća Bojane‚ a u unutrašnjosti približno između Vrbasa i doline Ibra i Morave. Granicu između Srba i Hrvata činile su hrvatske pogranične župe: Imota (Imotsko), Cetina, Livno i Pliva. Na tim prostorima, Srbi su stvorili više oblasti u primorju i zaleđu. Granicu između primorskih oblasti i zaleđa tj. Srbije kako je naziva Porfirogenit činili su planinski venci koji formiraju razvođe jadranskog i crnomorskog sliva.

Na širi prostorni opseg srpskih zemalja u ranom srednjem veku prvi je ukazao franački hroničar Ajnhard, koji je u svojim Analima Franačkog kraljevstva (lat. Annales Regni Francorum) zabeležio, pod 822. godinom,[2] da su Srbi narod koji drži veliki deo Dalmacije (lat. ad Sorabos, quae natio magnam Dalmatiae partem obtinere dicitur).[3]

Primorske oblasti (Pomorska Zemlja)
U srednjovekovnim izvorima, sve srpske primorske oblasti nazivane su zajedničkim imenom Pomorska Zemlja. Ovaj pojam su tokom srednjovekovnog razdoblja upotrebljavali kako srpski vladari, tako i crkveni dostojanstvenici.

Neretljanska oblast

Neretljanska oblast tokom 10. veka
Glavni članak: Neretljanska kneževina
Neretljanska oblast (koju su Vizantinci nazivali i `Paganija`) prostirala se od ušća reke Cetine do ušća reke Neretve uključujući i ostrva Brač‚ Hvar‚ Korčula i Mljet.

Činili su je župe:

Rastoka (današnji Rastok na istoimenom jezeru kod Vrgorca)
Mokro (od Vrulje do Podgore) u primorju i
Dalen (oko današnjeg Tomislavgrada) u zaleđu.
U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:

Mokro (Makarska)
Verula (Vrulja)
Ostrok (3aostrog)
Slavinec (Gradac)
Zahumlje
Glavni članak: Zahumlje
Zahumlje se prostiralo od ušća reke Neretve do Dubrovnika sa stonskim poluostrvom (Pelješac). Činili su ga župe:

Ston
Zažablje
Popovo u primorju i
Dubrava
Dabar u zaleđu.
U njemu su se nalazili utvrđeni gradovi:

Bona (današnji Blagaj na Buni)
Hum
Ston
Josli (današnje Ošlje)
Galumajnik (današnje Glumine na Trebišnjici)
Dobroskik (Dabar?)
Travunija (sa Konavljem)
Travunija se prostirala od Dubrovnika do Boka kotorske.

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:

Travunija (današnje Trebinje)
Ormos (današnji Vrm na Trebišnjici)
Risan
Lukavec
Zetliv ili Zatleblje
Duklja

Olovni pečat dukljanskog kneza (arhonta) Petra iz 10. veka
Glavni članak: Duklja
Duklja (od početka 12. veka se za ovu oblast većinom koristi naziv Zeta) se prostirala od Boke kotorske do ušća reke Bojane. Naziv Duklja, dobila je po antičkom gradu Dokleji, kod današnje Podgorice. Drugi naziv-Zeta je dobila po reci Zeti. U 10. veku postaje kneževina, ali je padom makedonske države potpala pod vizantijsku vlast. U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:

Gradec
Novigrad
Lontodokla
Tokom 11. veka Duklji su pridružene Raška i Bosna. Dukljanski knez Stefan Vojislav nastojao je da se oslobodi vizantijske vlasti. Zato je 1035. godine digao ustanak. Vizantijska vojska ugušila je taj ustanak, a Stefana Vojislava odvela u zarobljeništvo. Međutim, on nije hteo da bude zatvoren. Pobegao je iz zatvora i ponovo se sukobio sa Vizantijom. Pokazao se kao mudar i spretan vojskovođa. Pustio je Vizantince da pljačkaju ravnice, ali ih je u jesen 1042. godine sačekao u planinskim klancima. Malo se vizantijskih vojnika spaslo bekstvom. Jedan vizantijski hroničar piše: „Bio je to tužan i suza dostojan primer.“ Posle ovo pobede Duklja stiče nezavisnost. Stvorena je samostalna država koja se prostirala od Bojane do Neretve. Dukljanski vladar Mihailo Vojislavljević je 1077. godine od pape iz Rima dobio kraljevsku krunu. Papa je hteo da vladara Mihaila pridobije. U tome nije uspeo. Duklja je postala kraljevina i na taj način dobila međunarodno priznanje.

Mihaila nasleđuje njegov sin Konstantin Bodin. Za vreme njegove vladavine Duklja je pored Raške, obuhvatala oblasti Travunije i Zahumlja, pa zatim i Bosna. Nakon smrti ovog vladara početkom 12. veka dolazi do svađa među članovima vladarskog roda, a zatim otcepljenje Bosne i Raške.

Oblasti u zaleđu
Srbija (u čijem je sastavu i Bosna)

Pečat kneza Strojimira iz 9. veka
Glavni članak: Kneževina Srbija u ranom srednjem veku
Srbija se prostirala od reke Vrbas na zapadu do dolina Ibra, Gruže, Ljiga, Jadra i Drine na istoku. Severnu granicu činila je reka Sava dok se na jugu naslanjala na srpske oblasti u primorju (Neretljansku kneževinu, Zahumsku, Travusku i Dukljansku). U sastavu Srbije se nalazila i oblast Bosna (grč. χωρίον Βόσονα / zemljica Bosna).[4][5]

U njoj su se nalazili utvrđeni gradovi:

Dostinika (ili Dostinik, negde između današnje Sjenice i Prijepolja)
Černavusk (??Crna Stena??, u blizini Mileševe)
Međurečje (iznad ušća Prače u Drinu kod Goražda)
Drežnik (iznad Velikog Rzava ili Pljevlja)
Lesnik (na Drini)
Salines(tj. Soli, današnja Tuzla), a u okviru Bosne:
Katera (grč. Κάτερα, verovatno Kotorac u današnjem Istočnom Sarajevu)
Desnik (grč. Δεσνήκ, ubikacija je neizvesna, predložena su razna rešenja)
Vidi još
Istorija Srba u ranom srednjem veku
Kneževina Srbija u ranom srednjem veku
Bosna u ranom srednjem veku
Srpske zemlje
Istorija Srbije u srednjem veku
Istorija Vojvodine
Istorija Kosova i Metohije
Istorija Crne Gore
Istorija Bosne i Hercegovine
Istorija Republike Srpske
Prestonice Srbije
Konstantin VII Porfirogenit,
De administrando imperio
Letopis popa Dukljanina