ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2013.
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Dusan Belca - Vrsac u XVIII veku

Gradska biblioteka, Vrsac, 2013.
Tvrd povez, 149 strana, ilustrovano.
IZUZETNO RETKO IZDANJE!

U FOKUSU
Delo Dušana Belče (1938) pleni bogatstvom i raznovrsnošću; on je pesnik, pripovedač, romansijer, esejista, pozorišni, radio i TV scenarista, izdavač i urednik, publicista, bibliotekar, aktivni učesnik kulturnog života Vršca. Piše za decu i odrasle, o životu i umiranju, o malim stvarima, o patuljcima i posetiocima sa zvezda, o dalekoj prošlosti i dalekoj budućnosti. U tom višedecenijskom intelektualnom naporu Belča je postao (i ostao) strastveni zaljubljenik u istoriju Vršca, tragalac koji na svetlo dana iznosi činjenice koje su prekrile godine i, još više, nezainteresovanost savremenika. Nizom tekstova za novine i časopise, nekolikim studijama kao i edicijom knjiga „Vršac `94“ otkriva prošla vremena, temelje na kojima savremenici grade svoje postojanje. Monografija „Vršac u XVIII veku“ jedan je od krunskih dragulja koji sažimaju deo Belčinih istraživanja.
Knjige-istorije pojedinih naseljenih mesta, sela ili gradova iz tzv „provincije“, odnosno regiona koji nisu centralni u državnim razmerama, retke su i različitih ambicija odnosno dometa – od prostodušno lokal patriotskih do onih koje ne uspevaju da razreše kontradiktornosti između događaja epohe i drugih koji su bili važni kakvoj manjoj zajednici. Najređe su knjige koje spajaju makro i mikro vizure dešavanja, otkrivaju uzroke i sagledavaju posledice događanja, navode istorijske izvore ali i oživljavaju tadašnju svakodnevicu. „Vršac u XVIII veku“ upravo je takva, jedinstvena knjiga.

REČ KRITIKE
Iako se prvi put pominje 1439.g. u naredna dva veka Vršca nema puno u istorijama što je posledica zagubljenosti u kužnim, močvarnim prostorima na obodu velike carevine i robovanja pod Turcima. Ipak, Austrijski ratovi sa Turcima na početku XVIII veka u kojima je oslobođen Banat, seoba Srba u ove krajeve za kojima su doseljavani i Nemci, Mađari i Španci koji formiraju svoje zajednice, početak su izlaska Vršca iz srednjeg veka. Uprkos povremenim upadima i pustošenju Turaka i raznih bandi, epidemijama kuge i „gladnim godinama“, ovo provincijsko naselje izrasta u važan centar uzgajanja svilene bube i proizvodnje vina, odnosno prestižnu trgovačku i građansku sredinu koja ponekad, kao u slučaju „Vršačke smutnje“ 1777.g. i junačke odbrane grada od Turaka 1788.g, skreće pažnju i samih vladara. Kruna ovog perioda je ujedinjenje Srpske i Nemačke zajednice u jedinstveni Vršac koji uspeva da 1804.g. od cara Franca II dobije i posebna tržišna prava koja su bila zalog njegovog daljeg prosperiteta.
Posle detaljno iznetih važnih događaji fokus knjige se pomera na pitanja strukture stanovništva (uz spisak pravoslavnog stanovništva u Vršcu iz popisa 1796.), na verski život zajednica u gradu, zidanje crkava i manastira, na školski sistem, pisce i knjigoljupce, zografe i slikare odnosno na svakodnevni život (oblačenje, ishranu, zabave i dečije igre...) i hronike nevolja i nesreća koje su zadesile Vršac, od suša i poplava do najezdi skakavaca. Sledi popis novina koje su izlazile u Vršcu odnosno citati članaka koji su o Vršcu objavljeni u drugim listovima tog vremena. Knjigu zaključuju vršačke legende koje su nerazdvojni deo istorije tog doba. Dušan Belča pažljivim slaganjem segmenata odslikava epohu u svoj njenoj složenosti i punoći. Monografija „Vršac u XVIII veku“ puna je života a ne suvoparnih podataka i otuda je (uprkos mestimičnim lektorskim i korektorskim propustima izdavača u pripremi teksta za objavljivnaje) vrhunsko delo o ovom segmentu istorije Vršca i reper za sve buduće istoričare i ljubopitljive čitaoce.

tags: banat, kikinda, vojvodina, pancevo, kovin, istorija banata, zrenjanin, beckerek, petrovgrad...