ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2018
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Polovna knjiga, izuzetno očuvana, kao nova.

Izdavač: Istorijski arhiv Grada Novog Sada - Novi Sad,
2018. god.
Tvrd povez, 29 cm.
223 str. Kunstdruk, ilustrovano

Silbaš, jedno od nastarijih naseljenih mesta u Vojvodini, u dokumentima se pominje pod različitim imenima, prvi put - pre oko sedam stotina godina. Već u 16. veku, kako je zabeleženo u turskim poreskim spisima, Silbaš čine tri džizijanske kuće koje plaćaju porez. Osim tih podataka, o Silbašu tog doba nema više sačuvanih tragova.

Spomenik s kraja 17. veka na seoskom groblju svedoči da je naseljavanje počelo bar nekoliko decenija ranije nego što bi se moglo zaključiti iz spisa koji su dostupni. Početkom 20. veka snimljene su i prve fotografije ovog mesta u kojem vekovima, zajedno, žive Slovaci i Srbi. Hroničari beleže da su silbašku ravnicu naselili pre više od dve stotine godina.
`Od toga perioda žive zajedničkim životom u svim oblastima, da li je to kultura, sport, komšijski život. Vezano, i nemoguće je odvojiti, posebno što su se vremenom Slovakinje vremenom udavale za Srbe, Srbi za Slovakinje i jako je puno mešanih brakova`, objašnjava Budimir Popadić, publicista.

Prvi podaci o životu Slovaka potiču iz registra PIVNIČKE Slovačke evangeličke crkve, a iz 1828. godine postoje zapisi o broju poreskih obveznika . U Silbašu postoje dve crkve: srpska pravoslavna Svetog Jovana Zlatoustog i Hrišćanska evangelička crkva. I danas, selo slavi dve slave, jednu pravoslavnu i slovački Kirbaj.

Prva pravoslavna crkva podignuta je 1690. godine na mestu današnjeg seoskog groblja. Zapisano je da nije imala zvono, ni zvonik. Stradala je zbog nadošlih podzemnih voda. Izgradnja sadašnjeg hrama počela je krajem 18. veka.

Na istočnoj strani sela, i danas stoji kapela posvećena Prepodobnoj majci Paraskevi, na čijem ulazu je, pod tremom, čudotvorni bunar. Prema nekim zapisima, jednom prilikom je, prolazeći ovim drumom, iznemogli putnik-namernik, popio vodu sa ovog izvora i ozdravio, zbog čega meštani veruju da je voda lekovita. I danas se, za Bogojavljanje, voda iz ovog bunara nosi u crkvu.
Iz zapisa silbaškog hroničara, tadašnjeg sveštenika Feliksa KUTLjAKA saznajemo da je crkvena evangelistička opština nastala početkom 19. veka, a crkva nekoliko decenija kasnije.
Školstvo u Silbašu ima dugu tradiciju. Pri crkvenim opštinama, i Slovaci i Srbi imali su svoje škole koje 1919. godine prelaze u državnu upravu. U vreme kulturnog procvata, tridesetih godina 20.veka Silbaš je imao više od tri hiljade stanovnika. Tih godina u škole je upisano najviše prvaka, 123-je. Poređenja radi, početkom školske 2017/2018. godine u učionice seoskih škola ušlo je samo 18 osnovaca. Uz školu, danas postoji još jedno seoska biblioteka. Nekadašnji bogat kulturni život, književni i pozorišni, ostaje samo u zapisima hroničara.

`Slovaci su imali svoje predstave pozorišne, Srbi su održavali svoje pozorišne predstave. Jedni su pozivali druge. Silbašani su prisustvovali i jednim predstavama i drugim. Glumci su bili Slovaci i Srbi u tim predstavama. Moram da kažem i to: I kada se žalovalo, kada umre komšija, žalili su isto tako i Slovaci kao i Srbi, kao da im je najrođeniji umro`, kaže Popadić.

Tako su, sudbinu ovog područja delili i njegovi meštani. Silbašani čuvaju sećanje na zemljake koji su ratovali.

`Po mom mišljenju, i ono što sam uspeo da dođem u ovim dokumentima, taj uticaj se nije mogao osetiti. Bilo je i na jednoj i na drugoj strani tadašnje države, da brane tadašnje države. Bilo je i na jednoj i na drugoj strani onih koji se nisu izjašnjavali a bilo je i onih koji su prilazili na stranu okupatora. Tako da tu se ne može mnogo govoriti o Srbima i Slovacima da su bili na različitoj strani`, podseća Budimir Popadić.

Sve ovo, zabeležio je u monografiji posvećenoj ovom mestu, Budimir Popadić sa saradnicima. Silbaški spomenar je ujedno prvi zapis o istoriji mesta i, kako veruje autor, prvi korak u temljenom istraživanju njegove prošlosti.