ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .-
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Dvadeseti vijek je vrijeme velikih ratova, krupnih društvenih
promjena i ljudskih tragedija. Stvaralaštvo poznatog ruskog
kompozitora Dmitrija Dmitrijeviča Šostakoviča, koji je dio tog
vremena, uslovljeno je ideologijom, avangardom i socijalističkim realizmom. Potrudili smo se da osvijetlimo njihove najvažnije slojeve, da bi se utvrdila priroda i svojstvo kompozitorovog stvaralaštva, kao i specifične okolnosti u kojima su nastajala njegova djela. Zahvaljujući neizmjernom talentu i tokom
vremena stečenoj političkoj opreznosti uspio je da se odupre
dnevnopolitičkim zahtjevima.
Šostakovičevo stvaralaštvo, kao i stvaralaštvo svakog velikog
umjetnika, određeno je nizom različitih i promjenljivih okolnosti, koje ponekad mogu imati i sasvim nepredviđene tokove
Mijenja se i sama ličnost stvaraoca, njegov pogled na svijet, crte
njegove stvaralačke individualnosti, a mijenjaju se i tendencije
koje vladaju samom umjetnošću. Do tih promjena dolazi pod
uticajem raznih činilaca: tradicije, savremenih živih tokova, stilskih previranja, idejnih napetosti. Sve se jedno s drugim prepliće i prožima stvarajući jedan uzavreli proces u kojem se umjetnik grčevito bori da osigura onu stvaralačku pozicionalnost u
kojoj će se njegove unutrašnje napetosti maksimalno ispoljiti.
Šostakovičevo stvaralaštvo ima konstantna bitna svojstva i
pored promjena i povremenih laviranja do kojih dolazi pod uticajem ideološke i političke sfere. To je, svakako, i razlog što je
pisanje o Šostakovičevoj muzici rizično i teško. Aleksandar
Blok je rekao da sud o djelima umjetnosti ne pokazuje stvaraoca već onoga koji ocjenjuje. Šostakoviču je pošlo za rukom da u
svoju muziku unese toliko radikalizma i da ugradi u nju nepreobraženu ljudsku patnju, da i izgovaranje njegovog imena podrazumijeva mnogo toga, prije svega - epohu u kojoj je živio i kojoj
je njegova muzika davala izraz na svim etapama stvaralačke
interpretacije i percepcije. S pravom su ga nazivali „savješću
epohe“. Svoj stvaralački put je vezao za put kojim je išla njegova generacija, kojim je išla cijela zemlja poslije Oktobra.
Valja istaći da je Šostakovič stvarao u vrijeme najvećeg političkog voluntarizma u koji je bio ogrezao i umjetnički život. U
muzici su bili krajnje potisnuti i marginalizovani estetski kriterijumi i nije bilo nikakvih izgleda da se stvori autentična umjet
nička klima. Nije bio formiran ni realan subjektivitet, dakle,
emancipovan, nezavisan, osamljen učesnik u muzičkom životu
čije bi prisustvo, realizovanje i odluke sudbinski uticali na tokove i svojstva muzičkog stvaralaštva. Kad god bi se negđe počeo
stvarati subjektivitet odmah je bivao sumnjičen, prigušivan i
onemogućavan. Taj subjektivitet je obično nastajao oko krupnih
stvaralačkih individualnosti i tu je realno imao najviše šansi.
Tako je i oko Šostakoviča bilo stvoreno žarište, zapravo nukleus
novog muzičkog subjektiviteta koji je brzo i živo reagovao na
svako njegovo ostvarenje. To je bila ona odana i prilježna publika koja se sva predavala muzici velikog kompozitora i koja je
spontano, a često i veoma znalački, reagovala i to po pravilu
uvijek suprotno zvaničnoj kritici.
Okolnosti nijesu omogućivale da Šostakovič dođe u bliži i tješnji doticaj s publikom kako bi se stvorio čvršći amalgam i kako
bi muzički subjektivitet dobio novu dimenziju. Autor i publika
se ne moraju fizički približiti da bi došli do jedinstva muzičkog
subjektiviteta. Mnogo je važnija duhovna bliskost, a ona se
ostvaruje samo ako postoji odgovarajući medijum. Prirodno
vezivno tkivo u takvim slučajevima su umjetnička kritika i teorija. Njihov je zadatak da publiku i stvaraoca dovedu u prisniji i
čvršći odnos. Osim toga, potrebno je i odgovarajuće političko i
ideloško zaleđe sa svim onim institucionalnim pretpostavkama i
činiocima koji tu komunikaciju omogućavaju i podstiču. Ali i
tako slab i neostvaren subjektivitet često je bio sudbonosan za
kompozitora jer je samo zahvaljujući tome dobijao nove podsticaje i novu snagu i bio sve uvjereniji u ispravnost svog umjetničkog postupka.
U građanskom društvu taj muzički subjektivitet je bio čvrsto
izgrađen i muzički stvaraoci su toga bili svjesni te su koristili
sve one impulse koji su otuda dopirali. Nažalost, u novonastaloj
društvenoj stvarnosti taj subjektivitet je bio zanemarljiv.
Međutim, snažne umjetničke individualnosti znale su da iskoriste i tako neznatan realan subjektivitet kao oslonac. To, međutim, ne znači da je Šostakovič taktizirao s publikom tako što joj
je povlađivao i da se pomoću nje štitio. Sasvim je razumljivo da
kompozitor nije samo tražio dosluh sa svojom sredinom, odnosno sa onim njenim dijelom koji se formirao kao kakav-takav
realni subjektivitet, nego se oslanjao i na sopstveni senzibilitet
koji je rezonancu nalazio u okolnom svijetu i to u njegovom
totalitetu, a ne samo u onom njegovom estetski osviješćenom dijelu. Otuda se u njegovom djelu ośetio jak uticaj revolucionarnih previranja i ratnog meteža. Čak su i neki konkretni događaji i pojedinačne scene bili podsticajni, a ponekad i presudno uticali na neko njegovo ostvarenje.
Dmitrij Dmitrijevič spada u red onih kompozitora koji su stvorili sovjetsku epohu. Svoj stvaralački put počeo je sredinom
dvadesetih godina i već poslije izvođenja Prve simfonije (1926)
stalno se nalazio u centru pažnje ne samo ljubitelja muzike, već
i brojnih rasprava i reagovanja. Kompozitor je u svom stvaralaštvu išao složenim i teškim tragalačkim putem, trudeći se da
svojom muzikom prikaže široki krug životnih pojava. Kao rezultat toga nastala su značajna ostvarenja - Peta, Sedma, Jedanaesta i Dvanaesta simfonija u kojima su svoje mjesto našle i velike Šostakovičeve ideje. Ove simfonije su ušle u red klasičnih
djela i čvrsto se utvrdile u sovjetskom koncertnom repertoaru.
Marieta Šaginjan je pisala: „Značajno djelo daje stil epohi.
Šostakovičeva djela su svjedočanstva očevidaca i izvan vremena, kao sve što pripada riznici čovječijeg duha. Njegova muzika
je hronika velike epohe i to velika hronika epohe“...
kao nova, nečitana
PROL.20/1