ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2016.
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Izdavač: Gradska biblioteka, Bačka Palanka i Matica srpska, Novi Sad
Godina izdanja: 2016.
Povez: Tvrd
Broj strana: 135
Stanje: Novo

Znamenite ličnosti Bačke Palanke

Bačka Palanka – naselje od samo 50.000 duša iznedrilo čak 27 znamenitih ličnosti. Među istaknutim Palančanima general koji je ratovao s Napoleonom, filolog koji je podučavao Karađorđevića.
Palanački mentalitet ne stanuje u malim ili velikim mestima, već u glavama ljudi. Da nije tako, zar bi mala opština Bačka Palanka sa oko 50.000 duša, u svojoj istoriji iznedrila 27 znamenitih ljudi?

Upravo taj slavni podatak, kao i neslavna činjenica da se malo koji narod ume zaboravom ogrešiti o svoje znamenite pretke, kao što umeju Srbi, naveli su književnika dr Nebojšu Kuzmanovića da sve istaknute ličnosti Bačke Palanke sabere u jednu knjigu “Srpske duhovne vertikale” (Matica srpska, Novi Sad, 2016).
Tako su se znameniti Palančani obreli u istoj knjizi prvi put otkako je Palanke, a pod tim imenom ova varoš pomenuta je još 1593. Varoš mala, a istorijom bogata.
– Potrebno je s vremena na vreme da zastanemo, zamislimo se i pogledamo u ogledalo kako ne bismo zaboravili da mi ovde gde sada jesmo, ne bismo ni bili, a ni postojali, da nije bilo naših predaka, naročito onih koji su stvarali dela po meri lepog, dobrog i istinitog – kaže Kuzmanović.
A, Bačka Palanka imala je ugledne sveštenike, narodne poslanike, filozofe, generale, književnike, pedagoge… Jedan od njih je sveštenik i ikonopisac Rafail Miloradović, potomak hercegovačke plemićke porodice Hrabrena Miloradovića. Godinu Rafailovog rođenja Palančani su zaturili u sećanju, ali pamte da je 1735. učestvovao na crkveno-narodnom saboru u Sremskim Karlovcima. Kao sekretar episkopa bačkog Visariona Pavlovića bavio se ikonopisom. Jedina potpisana ikona “Bogorodica sa Hristom” naslikana je 1724. u Palanci, a danas se čuva u pravoslavnom hramu u Neštinu. Upokojio se 1758. i počiva u porti novosadskog Sabornog hrama.
General Andrija Stojčević (1758-1810) pripada rodu koji je dao plemiće, ali i jednog od najsvetijih izdanaka Srpske pravoslavne crkve, Njegovu svetost patrijarha Pavla, čije je svetovno ime bilo Gojko Stojčević. Stojčević je imao blistavu vojničku karijeru. Kao vojnik u habsburškoj vojsci 1793. bio je postavljen za zapovednika Brodskog graničarskog puka, a u austrijsko-turskom ratu (1788-1791) komandovao je Slavonskim dobrovoljačkim odredom, bio komandant Devetog petrovaradinskog puka. Kao general borio se na italijanskom ratištu protiv Napoleonovih snaga.
Doktor filozofije Atanasije Vlahović (1782-1850) bio je paroh segedinski, peštanski i starobečejski. Upamćen je kao učen čovek i darovit propovednik. No zbog stava da kaluđeri nemaju pravo da snevaju o episkopskom zvanju, pao je u nemilost mitropolita Stratimirovića, koji mu je poručio da ako ove svoje propovedi štampa, da će ga lišti čina sveštenika. Taj sukob rezultirao je prelaskom Vlahovića u katolicizam, zbog čega se pred kraj života gorko pokajao.

– Teško mi je braćo, umreti van svetog pravoslavlja, van moga srpskog naroda, no Bog je pravedan i sudiće svakom po pravdi – zapisao je Vlahović uoči smrti.
Trgovac, izdavač i knjižar Georgije Kirjaković (1784-1846) bio je jedan od najboljih poznavalaca srpske književnosti. Pokušao je 1843. da otvori knjižaru, ali nije dobio dozvolu, pa je knjige srpskih pisaca prodavao ilegalno. Slala mu ih je Matica srpska iz Pešte, a Joakim Vujić i drugi savremenici – pisci poveravali su mu svoja dela. On se trudio da pisana reč što više prodre u srpski narod.
Palančane su zadužili i Đorđe Marković Koder (1806-1891), pesnik, autor speva “Romoranka” (1862) i prevodilac, učitelj mačevanja i gimnastike i svetski putnik, o kome je pisao Jaša Ignjatović.
Za nezaborav je i Avram Borđoški (1814-1891), sveštenik u Martonošu, Gornjem Kovilju i Stanišiću i paroh silbaški, zatim Jeftimije Vukadinović (1833-1906), crkveni pisac, profesor i prota koga je odlikovao Georgije Branković, te Stevan Bolmanac (1834-1909), književnik i autor tekstova o pčelarstvu. Među viđenijim Palančanima u Kuzmanovićevoj knjizi su i lekar Radivoje Petrović (1840-1878), pravnik i književnik Đorđe Bugarski (1841-1892), političari Mile Bradvarović (1843-1890) i Bogoljub Miletić (1852-1892).
Filolog Momčilo Ivanić (1853-1916) bio je nastavnik Đorđu Karađorđeviću 1903. godine, a putujući glumac Milivoje Barbarić (1861-1925) svrstan je među najbolje srpske glumce s kraja 19. i početkom 20. veka. Njemu je podignuto spomen – obeležje u Skadarliji.
Poznati književnik Boško Petrović (1869-1913) objavljivao je pesme u listovima “Javor”, “Stražilovo” i u “Brankovom kolu”. Lazar Borđoški (1870-1926) za pedagoški rad odlikovan je Ordenom Sv. Save, a Gligorije Mirković (1877-1962) bio je ugledni profesor i nacionalni radnik.
Sveštenik Miloje T. Marcikić (1884-1963) bio je poslanik Dunavske banovine, Lazar Mirković (1885-1968) ostavio je trag u istoriji umetnosti, kao i što su u medicini Sava Bugarski (1897-1945) i Milenko Merić (1899-1975).
POTOMKE su zadužili i – rezbar i autor ikonostasa za crkve u Bačkoj i Sremu Georgije Dević (upokojio se 1849), njegov učenik Sava Ljubinković koji je izrezbario ikonostase u hramovima u Planinskom Grabovu i u Svilošu, medicinar Svetislav Petrović (1861-1881), glumac, pisac i kaluđer Đorđe German Jovanović (1863 -1892), te Božidar Borđoški (1867-1922), književnik koga je nagrađivala Matica srpska.
Među 27 istaknutih bačkopalančana samo je jedna žena – spisateljica Zorka Lazić (1878-1948), unuka (po bočnoj liniji) narodnog tribuna Svetozara Miletića i supruga poznatog pisca Sime Lukinog Lazića. Objavljivala je poeziju i tekstove o ženskom pitanju u listovima “Zastava”, “Žena”, “Dečije novine”. Jedino štampano delo joj je “Himna mom dedi Svetozaru Miletiću”.