ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

XIV / 1Analitički inventar 1731 - 1782
XIV / 2 Katalog sadržaja dokumenata 1782 - 1784

lepo očuvano kao na slikama

Vladislav M. Todorović
Mitar M. Krejić

Novi Sad 2005
2008


Arhiv Vojvodine

Tamiška županija
Jezik
Prati/Прати
Uredi
Tamiška županija
Comitatus Temesiensis
Temes vármegye
Komitat Temes
Comitatul Timiș

(nedostaje slika zastave) Grb
Zastava Grb
Temes.png
Položaj županije u bivšoj Ugarskoj
Geografija
Kontinent Evropa
Regija Srednja Evropa
Zemlja 1. Kraljevina Ugarska
2. Habzburška monarhija - Habzburška Ugarska
3. Austrijsko carstvo - Habzburška Ugarska
4. Austrougarska - Ugarski deo Monarhije
5. Kraljevina Srbija - Banat, Bačka i Baranja
6. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca - Banat, Bačka i Baranja
Prestonica Temišvar
Površina 7.433 -{km²}-
Stanovništvo 500.835 (1910.)
Društvo
Zvanični jezici latinski, nemački, kasnije mađarski, srpski, govorni jezici: rumunski, srpski
Religija pravoslavlje, katolicizam
Vladavina
Titula vladara Župan
Osnivanje 11. vek / 18. vek
Prestanak 16. vek / 1919.
Status Bivša županija
Događaji
Prethodnici i naslednici
Prethodile su: Nasledile su:
Flag of the Habsburg Monarchy.svg Tamiški Banat (Habzburška monarhija) Tamiško-torontalski okrug (Kraljevina Rumunija) Flag of Romania.svg
Flag of None.svg - Torontalsko-tamiška županija (Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca - Banat, Bačka i Baranja) Flag of Yugoslavia (1918–1941).svg
Portal:Istorija
Tamiška županija (lat. Comitatus Temesiensis, mađ. Temes vármegye, nem. Komitat Temes, rum. Comitatul Timiș) je bila županija, odnosno upravna jedinica srednjovekovne Kraljevine Ugarske (11-16. vek), habzburške Kraljevine Ugarske (između 18. i 20. veka), a potom i pokrajine Banat, Bačka i Baranja u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca (1918-1919. godine). Upravno sedište županije bio je grad Temišvar (danas u sastavu Rumunije).

Nekadašnji prostor ove županije danas je podeljen između Rumunije (veći, središnji i severni deo) i Srbije (manji, južni deo).

Površina županije bila je 7.433 -{km²}-, a u vreme zadnjeg popisa pre njenog rasformiranja (1910. godine) Tamiška županija je imala 500.800 stanovnika (gustina 67,4 st./km²).

Poreklo naziva Uredi

Tamiška županija nosila je naziv izveden od reke Tamiš, koja značajnim delom toka protiče kroz ovo područje.

Prirodne odlike Uredi

U vreme Austrougarske uprave, Tamiška županija se nalazila na jugu Habzburške Ugarske i bila je pogranična ka Kraljevini Srbiji.

Prostor županije pripadao je oblasti Banata i obuhvatao je njegove središnje krajeve. Na severu granica županije je bila reka Moriš, a na jugu Dunav. Zapadne i istočne granice županije mahom nisu bile vezane za prirodne činioce (reke, planine).

Veći deo područja nekadašnje županije bio je ravničarsko tle južne Panonije, samo su na istoku bila bregovita područja. Jedine planine bile su Vršačke planine. Vodotoci su bili ravničarski (Dunav, Nera, Tamiš, Begej, Moriš), spori i često sa močvarnim okruženjem.

Istorija Uredi


Tamiška županija 1370. godine.

Tamiška županija početkom 20. veka
Prostor Banata ušao je istorijske beleške u antičko doba. U ranom srednjem veku za ovaj prostor vodile su se borbe između Vizantije i njenih severnih suseda (Huna, Gepida, Avara, Bugara, i kasnije Ugara). Krajem srednjeg veka ovo je bio pogranični prostor između Ugarske i srpskih država (Sremske kraljevine, Kraljevine Raške, Srpskog carstva, itd). Ugarska je ovde u 11. veku obrazovala županiju pod današnjim nazivom. Potom je nešto manje od dva veka (16-18. vek) ovaj prostor bio u okviru Otomanskog carstva. Osmanlije su ukinule dotadašnju županiju i uspostavile Temišvarski pašaluk na ovom prostoru.

Habzburško carstvo preotelo je Banat od Osmanlija 1718. godine, a ovaj prostor tada postaje deo Tamiškog Banata, zasebne habzburške pokrajine. Ova pokrajina se ukida 1778. godine i njeni severni delovi se uključuju u sastav Habzburške Ugarske, dok južni delovi ostaju u sastavu Vojne granice. Tada se ponovo uspostavlja Tamiška županija. Tokom 18. veka pored starosedalačkih Srba i Rumuna doseljeni su i Nemci, Mađari, Ukrajinci i Slovaci. Posebno su u značajnom broju naseljeni Nemci.

Tokom Revolucije iz 1848/49. godine, ovaj prostor ulazi u sastav Srpske Vojvodine. Posle revolucije na ovom prostoru postojalo je Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, koje je bilo kratkog veka (1849—1860.). Tokom ovog perioda, županija nije postojala, jer je vojvodstvo bilo podeljeno na okruge, a upravno sedište vojvodstva bio je Temišvar, dotadašnje upravno sedište Tamiške županije. Posle 1860. godine ovo područje je priključeno Habzburškoj Kraljevini Ugarskoj, a Tamiška županija je ponovo obrazovana. Ukidanjem jednog dela vojne granice, 1873. godine, ovo područje se takođe uključuje u Tamišku županiju.

Posle Prvog svetskog rata ovde je obrazovana kratkotrajna tvorevina, Banatska republika, a potom ovaj prostor ulazi u sastav Banata Bačke i Baranje, pokrajine u sastavu Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Tamiška županija je bila jedna od administrativnih jedinica Banata, Bačke i Baranje 1918-1919. godine. Dogovorom između Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Kraljevine Rumunije utvrđena je linija razgraničenja, kojom je prostor nekadašnje županije podeljen na veći, rumunski (severna i središnja trećina) i manji, jugoslovenski deo (južna trećina), koji je pripao Kraljevini SHS, a danas je u sastavu Srbije (AP Vojvodina). U Rumuniji je od delova ove županije formiran Tamiško-Torontalski okrug, a u Kraljevstvu SHS Torontalsko-tamiška županija.

Stanovništvo Uredi


Mapa županija u Bačkoj, Banatu i Sremu 1881—1882. godine
Istorija Vojvodine


Antičko doba
Panonija
Donja Panonija
Panonija Sekunda
Panonska dijeceza
Prefektura Ilirik
Srednji vek
Kraljevina Gepida
Vizantijska Panonija
Kuverova oblast u Sremu
Zemlje župana Buta-ula i Bujle
Vojvodstvo Salana
Vojvodstvo Glada
Vojvodstvo Ahtuma
Vojvodstvo Sermona
Tema Sirmijum
Sremska kraljevina Stefana Dragutina
Gornji Srem Ugrina Čaka
16. vek
Srpsko carstvo Jovana Nenada
Sremsko Vojvodstvo Radoslava Čelnika
Osmanski period
Temišvarski vilajet
Sremski sandžak
Segedinski sandžak
Banatski ustanak
Lugoški i karansebeški Banat
Habzburški period
Vojna krajina
Tamiški Banat
Potiski krunski dištrikt
Velikokikindski privilegovani dištrikt
Srpska Vojvodina
Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat
Bačko-bodroška županija
Sremska županija
Torontalska županija
Tamiška županija
20. vek
Banatska Republika
Banat, Bačka i Baranja
Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja
Dunavska banovina
Banat u Drugom svetskom ratu
Narodnooslobodilačka borba
SAP Vojvodina
Autonomna Pokrajina Vojvodina
Ova kutijica: pogledaj • razgovor • uredi
Po poslednjem austrougarskom popisu iz 1910. godine na području županije živelo je 500.835 stanovnika.

Stanovništvo prema maternjem jeziku (Popis 1910.):

Rumunski = 169.030 (33,75%),
Nemački = 165.883 (33,12%),
Mađarski = 79.960 (15,97%),
Srpski = 69.905 (13,96%),
Slovački = 3.080 (0,61%).
Etnički razmeštaj: Iako je manje-više na području cele županije bilo mešovitih naselja, ipak se mogu uočiti određeni obrasci naseljavanja. Rumuni su mahom naseljavali sela i istočne delove županije. Nemci i Mađari su uglavnom bili naseljeni u gradovima i varošicama, kao i u selima u središnjem delu, koji je imao najpovoljnije prirodne uslove. Srpsko stanovništvo je većim delom živelo u južnom i zapadnom delu županije, koji je po nadmorskoj visini bio najniži.

Upravna podela Uredi

Početkom 20. veka, upravna podela Tamiške županije bila je sledeća:

Srezovi
Srez Sedište
Buzjaški srez Buzjaš
Vinganski srez Vinga
Vršački srez Vršac
Belocrkvanski srez Bela Crkva
Dećanski srez Deta
Kovinski srez Kovin
Lipovski srez Lipova
Novoaradski srez Novi Arad
Rekaški srez Rekaš
Temišvarski srez Temišvar
Čakovski srez Čakovo
Slobodni kraljevski gradovi
Vršac
Temišvar
Gradovi - srezovi
Bela Crkva

torontalska