Godina izdanja: 1996 Balkanološki institut SANU
Autor: Domaći
ISBN: ISBN 86-355-0288-4
Jezik: Srpski

Ustanak u Bosni 1875-1878.Velika istočna kriza *ust-0*2020
autor: Milorad Ekmečić ISBN 86-355-0288-4
izdavač: Balkanološki institut SANU 1996.
tvrd šiven povez, ćirilica, 420 strane,ilustrovano kartama,format 17,5 x 24,5 cm , Težina 850.grama
stanje: kao nova-nekorištena
iz sadržaja poglavlja:
I.Društveno kretanje i ideje
II.Tok ustanka do proGlasa ujedinjenja sa Srbijom
III.ProGlas o ujedinjenju Bosne i Srbije
IV.NeUspjeh ustanka
* * *
Ustanak u Bosni:
Pripreme za ustanak-
U pripremama se ističu Vaso Vidović, Simo i Jovo Bilbija, Spasoje Babić i Vasa Pelagić.Plan je predvidio početak ustanka za 18. avgust 1875.
Početak ustanka
Na početku je zahvaćen dio oko Prosare i Kozare, a oko Prijedora se formira četa sa oko 400 ustanika kojom komanduje Pero Babić. stvorena je slobodna teritorija koju ustanici drže tokom 1875. Srpska vlada nastoji svojim djelovanjem da obezbijedi pripajanje Bosne Srbiji, a Hrvati traže ujedinjenje sa Hrvatskom.
1876 proglas o ujedinjenju Bosne sa kneževinom Srbijom
Proljeće 1876. donosi nastavak akcija ustanika. Ustaničko rukovodstvo 2. jula 1876. izdaje proglas o ujedinjenju Bosne sa kneževinom Srbijom. Golub Babić sa ustanicima 9. jula osvaja Sanicu i Bravsko a 2-7. jula Bosansko Grahovo.
Promjena komande
komandu preuzima pukovnik Mileta Despotović iz Srbije. Zbog neuspjeha Srbije u ratu sa Turskom i primirja 1. novembra, ustanak počinje da slabi. Nesloga među vođama ustanka se produbljuje, slabi disciplina, a ovo koristi Turska.
Bitka kod Sedla i propast bosanskog ustanka
U proljeće 1877. kreću u napad sa 5.000 vojnika, ali sa ograničenim uspjehom. Despotović sa ustanicima u maju prodire u središte Bosne, na šta Turci grupišu jake snage (20.000 vojnika) sa namjerom da unište žarište ustanka kod Tiškovca i Crnih Potoka. VojnI slom ustanka. Narodna skupština sa 200 delegata i bira privremenu narodnu bosansku vladu sa 14 članova. U vladu ulaze Golub Babić, Vladimir Jonin, Jovo Bilbija, Jovo Skobla, Vid Milanović i drugi. Vlada je uskoro uglavnom pohapšena, a Austrougarska je okupirala BiH 1878. po sporazumu sila na Berlinskom kongresu.
Uzroci neuspjeha
Glavni uzroci neuspjeha ustanka su bili nejedinstvo rukovodstva, nepovoljna spoljnopolitička situacija i nepravilan oblik borbi protiv nadmoćnijeg neprijatelja. Uspjehe ustanika je uz to iskoristila Austrougarska za svoje ciljeve.
* * *
Velika istočna kriza je počela na osmanskim teritorijama na Balkanu 1875, izbijanjem nekoliko ustanaka i ratova koji su rezultirali mješanjem međunarodnih sila, i završila se Berlinskim sporazumom u julu 1878. godine.
Stanje osmanske administracije na Balkanu nastavlja da se pogoršava tokom 19. vijeka kada centralna vlada postepeno gubi kontrolu nad cijelim provincijama. Reforme koje nameću evropske sile dovele su do poboljšaea uslova života hrišćanskog stanovništva, dok je u isto vrijeme dovelo do nezadovoljstva značajanog dijela muslimanskog stanovništva. Bosna i Hercegovina je pretrpjela najmanje dva talasa pobune od strane lokalnog muslimanskog stanovništva. Austrija se konsolidovala poslije previranja u prvoj polovini vijeka i zahtjeva da se rehabilituje njena dugogodišnja politika ekspanzije na račun Osmanskog carstva. U međuvremenu, de iure autonomne, de facto nezavisne kneževine Srbija i Crna Gora, takođe nastojao da prošire svoje terotorije na račun regiona gdje su naseljeni njihovi sunarodnici. Nacionalistička i iredentistička osjećanja bila su jaka i ohrabrene od strane Rusije.
Odluka o poveću poreze za plaćanje dugova Osmanskog carstva stranim kreditorima izazvala je bijes u balkanskim provincijama, što je kulminiralo u Velikoj istočnoj krizi i konačno rusko-turski rat (1877—1878) koja je obezbjedio nezavisnost ili autonomiju za hrišćanske narode na balkanskim teritorija carstva, Berlinskim sporazumom u julu 1878. godine.
Povod za Veliku istočnu krizu 1875–1878. bio je manji oružani sukobo 9. jula 1875. godine u blizini Nevesinja. Osmansko carstvo pritisnuto dugovima uvodilo je nove poreze i povećavalo stare
Ustanak u Hercegovini Nevesinjska puška, Bosansko-hercegovački ustanak ili Hercegovački ustanak je srpski ustanak podignut u okolini Nevesinja 1875. godine protiv osmanlijske vlasti i ubrzo se proširio na cijelu Bosnu i Hercegovinu.
Ustanike su podržale oružjem i dobrovoljcima Knjaževina Crna Gora i Kneževina Srbija što je dovelo do otpočinjanja Srpsko-turskog rata i nastanka tzv. Velike istočne krize. Posljedica ustanka i ratova koji su vođeni protiv Osmanske imperije bio je Berlinski kongres (1878) na kome su Crna Gora i Srbija dobile nezavisnost i teritorijalna proširenja, dok je Austrougarska na 30 godina okupirala Bosnu i Hercegovinu koja je de jure ostala u sastavu Osmanske imperije.