ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Jezik: Srpski
Godina izdanja: Tv

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Radovan Ršumović, Miroslav Milojević, Mišo Lazarević

SANU 1991 XII + 288 strana : ilustrovano


Zlatibor je planina i park prirode[1] u Srbiji koja se prostire na površini od oko 1.000 km², dugačka je 55 km, a široka i do 20 km.

Pruža se pravcem sjeverozapad–jugoistok. Najviši vrh je Tornik (1.496 m). Zlatibor se prostire između 43° 31` N i 43° 51` N, i između 19° 28` E i 19° 56` E. Poznato je ljetovalište i zimovalište, kao i klimatsko lječilište. Zlatibor se nalazi na sjeverom dijelu oblasti Stari Vlah, granične oblasti između Raške, Hercegovine i Polimlja. Obuhvata predjele tri opštine Republike Srbije: Čajetinu i jedan deo opštine Užice (Kremanska oblast) severni Zlatibor i jedan manji deo opštine Nove Varoši (Murtenička oblast) južni Zlatibor. Administrativni centar Zlatibora je varošica Čajetina.

Južna i istočna granica Zlatibora su rijeke Uvac i Veliki Rzav. Na zapadu se Zlatibor graniči sa Bosnom i Hercegovinom, selima Mokrom Gorom, Semegnjevom i Jablanicom. Zlatibor je oduvijek imao veliki pogranični značaj. Na brdu Cigli kod Jablanice i danas se raspoznaje granica Srbije sa dvjema carevinama – Austrougarskom i Turskom.

Zlatibor se nalazi na pola puta od Beograda do Crnogorskog i Dubrovačkog primorja. Preko njega prelaze mnogi značajni magistralni putevi i pruge, među kojima je i pruga Beograd—Bar. Najbliži veći grad je Užice.

Poreklo imena
Glavni članak: Zlatibor (poreklo imena)
Postoji više pretpostavki kojima se objašnjava poreklo imena Zlatibor. U srednjem vijeku, ovaj kraj se nalazio u okviru župe Rujno, administrativne oblasti Raške, pa je i cijeli Zlatibor nosio takvo ime. Ono potiče od kržljave biljke ruja koja se koristila za bojenje (štavljenje) kože i izvozila se u Dubrovnik, a danas raste po selima Semegnjevu, Stublu i Uvcu. Od 18. vijeka, sve više se koristi naziv Zlatibor, a i 1855. godine je, prilikom nove administrativne podjele Srbije, Rujanski srez podijeljen na Ariljski i Zlatiborski, pa ime Zlatibor dospijeva i u zvanična dokumenta. Prve pisane tragove o nazivu Zlatibor imamo u izveštajima koje su u toku Prvog srpskog ustanka odavde slali ustanici. Takođe je izvesno da ga pisci tih izveštaja nisu izmislili već je on neko vreme i pre toga bio u opticaju, ali ne zna se koliko dugo. Slobodna je pretpostavka da je to od druge polovine 18. veka.[2]

Postoje tri predanja o postanku imena Zlatibora. Izvjesno je da je to ime nastalo od riječi zlato, odnosno zlatni i bor, ali ne zna se na koji način. Jedno kaže da je ime Zlatibora nastalo od zlatne boje njegovih pašnjaka, što nije sasvim vjerovatno, jer zlatiborski pašnjaci nisu toliko stari, i ovo predanje ne objašnjava otkud riječ bor u imenu Zlatibora; drugo predanje kaže da su se doseljenici iz Crne Gore i Hercegovine na Zlatibor hvalili bogatstvom borove šume, govoreći: „Zlatan je to bor!`; a treće predanje, vjerovatno najtačnije, kaže da je to ime postalo od jedne veoma rijetke vrste bijelog bora, tzv. zlatnog bora, čije je naučno ime Pinus Silvestris Variegata Zlatiborica, po sarajevskom inžinjeru Salihu Omanoviću. Zlatnog bora još samo ima u selu Negbini i stavljen je pod zaštitu države.[3]

Treba praviti razliku između imena planine i naziva nekadašnje administrativno-teritorijalne jedinice Srez zlatiborski čije se teritorije nisu morale u potpunosti podudarati. Sadašnji Zlatiborski okrug obuhvata znatno širu oblast od teritorije planine Zlatibor. Malu zabunu unosi i turističko mesto Zlatibor koje ima isti naziv kao i planina.



Zlatibor je bio naseljen još u praistorijsko doba. Male grupe praistorijskih ljudi nalazile su svoja staništa u pećinama i gustim šumama. Prvi poznati stanovnici Zlatibora bili su Iliri, odnosno njihova plemena Partini i Autarijati. Po čitavom Zlatiboru ostavili su svoja groblja, za koja u narodu postoji predanje da su grčka. U skoro svim zlatiborskim selima nalaze se ostaci ilirskih grobalja. Najočuvaniji su u Kremnima, nedaleko od Misailovića kuća, na jednom širem terenu od Ljubiša do Mušveta, i preko čitavog Braneškog polja.

Osim grobalja, na Zlatiboru postoje i ostaci praistorijskih naselja, tzv. gradina. To su Čajetinska, Krivorječka i Šljivovačka gradina.

Istorija Zlatibora
Praistorija
Rimljani
Srednji vek
Prvi srpski ustanak
Drugi srpski ustanak
Prvi svetski rat
Drugi svetski rat
pru
Čajetinska gradina imala je veliki značaj u doba Rimljana.

Krivorječka gradina je prilično niska, a prilaz vidljivim temeljima nekadašnjih bedema je veoma nepristupačan. Utvrđenje, velikih razmjera i oblika nepravilnog kruga, zidano je slaganjem sitnog kamena.

Na Šljivovačkoj gradini nalazilo se ilirsko utvrđenje locirano na ovom usamljenom kupastom brdu čija je visina tek 900 metara. Zbog svoje nepristupačnosti, odličnog pregleda, dobre vode i plodnog Braneškog polja, to je bilo idealno mjesto za izgradnju utvrđenja. Manja citadela na samom vrhu gradine, sada samo u ostacima, građena je od lomljenog kamena, a cijeli okolni prostor od podnožja do vrha utvrđen je sa tri suva kamena prstenasta zida koji okružuju gradinu.

Takođe, vjeruje se da i neki geografski nazivi ovog kraja potiču od Ilira, kao što su Čigota, Negbina i Murtenica.

U IV i III vijeku prije nove ere, današnju Srbiju i okolne oblasti naselila su keltska plemena iz Galije. Ona su se pomiješala sa Ilirima i stvorila ilirsko-keltska plemena. Međutim, do danas nije pronađen nijedan arheološki podatak koji bi potvrdio boravak Kelta na Zlatiboru.

Zlatibor u doba Rimljana
Glavni članak: Zlatibor u doba Rimljana
Rimljani su se umiješali u odnose na istočnoj obali Jadranskog mora nakon Prvog punskog rata, da bi zaštitili grčke kolonije od velikog pritiska ilirsko-keltskih plemena. Osvojene zemlje su pripojene Rimskom carstvu, i ušle su u sastav provincije Ilirije, koju je kasnije zamijenila Dalmacija.

Rimljani su se sukobili sa Ilirima i na Zlatiboru. Tokom tih borbi, ovdje su uništene mnoge znamenitosti tog vremena. Ipak, nova kultura koja je ubrzo nikla na ovim prostorima bila je na daleko višem stupnju od prethodne.

Rimljani su podigli nova utvrđenja i popravili većinu starih ilirskih gradina. Čajetinsku gradinu, naslijedivši je od prethodnih plemena, prilagodili su svojim potrebama. Oko stare citadele kvadratnog oblika, dužine i širine po oko sedam metara, raspoznaju se temelji bedema vješto prilagođenih terenu. Čajetinska gradina je u doba Rimljana služila kao isključivo vojno utvrđenje. Njegova posada je štitila put prokopan pored istočne strane gradine, koji i danas služi za kolski saobraćaj.

Preko čitavog Zlatibora Rimljani su podigli mrežu novih puteva i izvršili popravku starih. Svi putevi su vodili u – Malaviko. Malaviko je bio jedan od važnijih centara rimske provincije Dalmacije, a nalazio se na području sela Visibabe, u bližoj okolini Zlatibora.

Rimljani su u ovom kraju ostavili priličan broj nadgrobnih spomenika, koji većinom datiraju iz II i III vijeka. Najveći broj spomenika nalazi se u selu Kremnima.

Zlatibor u Srednjem vijeku
Glavni članak: Zlatibor u srednjem veku
Rani Srednji vijek
Po novoj administrativnoj podjeli Vizantije, koja je izvršena u IX vijeku, nestalo je Dalmacije, a dijelovi njene teritorije oko Tare, Pive, Lima, Ibra i Zapadne Morave činili su srpsku državu Rašku, u okviru koje se nalazio i Zlatibor, mada nije bilo poznato kako se nazivao.

Došavši u ovaj kraj, i Sloveni su, poput svojih prethodnika, počeli da podižu tvrđave. Vjeruje se da se Dresnik, grad koji vizantijski car Konstantin Porfirogenit pominje u Raškoj, nalazio na mjestu današnjeg sela Drežnika. U ovom selu, koje se nalazi na istočnoj granici Zlatibora, nađena je slovenska keramika i jedan srednjovjekovni ključ. Sloveni su naselili i stara utvrđenja ovog kraja, pa su tako obnovili Čajetinsku i Šljivovačku gradinu....