ISBN: Ho
Godina izdanja: Ho
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!



Od otkrića veronskog rukopisa do danas Gaj je nezaobilazna tema svih onih koji se bave rimskim pravom. Institucije su objavljene u vreme nastanka i uspona ideja istorijsko pravne škole, čiji je začetnik bio Sevinji. Mistifikovan je `nacionalni duh`, veličalo se sve klasično, a potcenjivalo postklasično.


Institucije (latinski: Institutiones) naslov je udžbenika rimskog prava, koji je sastavio rimski pravnik Gaj oko 161. godine n.e.[1] Predstavljaju najznačajniju zbirku rimskog prava koje ne pripada Justinijanovim institucijama. Ovo je ujedno i najstariji sačuvan udžbenik prava u istoriji.[2] Poređenje sa Justinijanovim Institucijama pokazuje da su cijela metoda i raspored kasnijeg dela kopirani iz Gajevih Institucija, a mnogobrojni su odlomci od reči do reči isti.

Sadržaj
Gajeve institucije su podeljene u četiri knjige koje je autor nazivao commentarii, i procenjuje se da su objavljene 161. godine.[1] Gajeve institucije su u Starom rimu korišćene ako udžbenik za obrazovanje pravnika.[3]

U Gajevim institucijama je izvršena sistematska podela prava po principu triparticije, gde je pravo podeljeno na ono koje se odnosi na lica, stvari i tužbe (lat personae-res-actiones).[1] Prva knjiga Gajevih Institucija obrađuje fizičke osobe i razlike u njihovom pravnom; druga knjiga obrašuje stvari i načine na koji se nad stvarima može steći pravo, pa uključuje i odredbe koje se tiču testamenata; treća knjiga obrađuje nasleđivanje bez testamenta i obligacije; a četvrta knjiga bavi se pravnim akcjama i njihovim oblicima.[4] Princip triparticije je prihvaćen kao osnova za izlaganje pravne materije u ranim buržoaskim kodifikacijama prava.[3] Ovaj princip podele prava je i danas u upotrebi u mnogim pravnim udžbenicima.

Značaj i uticaj
Gajeve institucije su izvršile veliki uticaj na sastavljanje Justinijanovih Institucija par vekova kasnije, kada se komisija koja je bila zadužena za izradu koristila Gajevim institucijama.[2] Istočnorimski car Teodosije II i zapadnorimski car Valentinijan III 426. godine su doneli Zakon o citiranju, koji je Gajeva dela iz još četvoricu rimskih pravnika učinio pravno obavezujućim za sudove.[5]

Još jedna okolnost koja Gajevo delo za proučavanje istorije čini zanimljivijim od Justinijanovog jeste to što je Gaj živeo u vreme kada su se pravni postupci rešavali sistemom formula (formulae), tj. formalnim uputstvima koja je davao pretor, do koga bi tužba prvo stigla i koji je ta uputstva upiućivao sudiji (iudex), koji je postupao u datom postupku. Bez poznavanja sadržaja ovih formula nemoguće je rešiti najzanimljivije pitanje u istoriji rimskog prava i pokazati kako su kruta pravila svojstvena drevnom rimskom zakonu modifikovana onim što se nazivalo pravičnom jurisdikcijom pretora, tako da budu primenljiva u novim uslovima i dovedu se u sklad sa shvatanjima i potrebama razvijenijeg društva. Iz podataka koje Gaj donosi jasno je da je do ove modifikacije došlo putem manipulacije postojećim formulama. U Justinijanovo vreme taj razvoj je bio završen, i sistem formula je nestao.

Nakon Justinijanovih Institucija, Gajeve su izgubile na značaju, i dugo vremena su se smatrale izgubljenim sve dok nemački istoričar B. G. Niebuhr u biblioteci u Veroni 1816. godine nije otkrio sačuvani primerak iz kasnog petog veka.[1] Gajev tekst pronađen je na palimpsestu, na kome su neka Hijerinimova dela bila napisana preko teksta Institucija. Veći deo palimpsesta je, međutim, dešifrovan uz pomoć Augusta von Bethmann-Hollvega i tekst je sada prilično potpun. U novije vreme pronađena su dva skupa fragmenata papirusa.[6] Otkriće Gajevog dela osvetlilo je delove istorije rimskog prava koji su ranije bili vrlo nejasni. Mnogo istorijskih informacija koje je dao Gaj nedostaje u Justinijanovim kompilacijama, a posebno u izveštajima o drevnim oblicima pravne procedure. U ovim oblicima mogu se videti neki koji su preživeli iz najstarijih vremena, koja nauci uporednog prava pružaju dragocene podatke, koje mogu objasniti neobične oblike pravnog postupka uočene u drugim ranim sistemima.


Gaj (latinski: Gaius) bio je poznati rimski pravnik iz II veka, pisac prvog udžbenika rimskog prava pod naslovom Institucije i član takozvanog Senata mrtvih (pored Papinijana, Julija Paula, Herenija Modestina i Ulpijana).[1]

O njegovom životu se malo toga zna. Nije poznato ni njegovo puno ime, budući da je Gaius ili Caius samo njegovo lično ime (praenomen). Kao i kod njegovog imena, teško je utvrditi raspon njegovog života, ali sigurno je pretpostaviti da je živeo od 110. do bar 179. godine n.e., pošto je pisao o zakonodavstvu donesenom u to vreme.

Na osnovu podataka koje sam daje u svojim delima može se zaključiti da vrhunac njegove pravničke delatnosti pada tokom vladavine careva Hadrijana, Antonija Pija, Marka Aurelija i Komoda. To znači da su njegova dela sastavljena između 130. i 180. godine. Međutim, nakon njegove smrti, njegovi spisi su prepoznati kao veliki autoritet, pa ga je car Teodosije II imenovao u Zakonu o citatima, zajedno sa Papinijanom, Ulpijanom, Herenijem Modestinom i Paulom, kao jednog od pet pravnika čija mišljenja sudije treba da slede u odlučivanju u predmetima. Radovi ovih pravnika postali su, prema tome, najvažniji izvori rimskog prava.

Gaj je verovatno bio profesor prava, ali nije imao ius publice respondendi (pravo da javno daje odgovore). Prvi je uveo princip triparticije (latinski: personae-res-actiones), koji i danas predstavlja osnovu izlaganja materije u građanskim zakonicima i udžbenicima. On je to izrazio rečenicom: `Sve pravo kojim se služimo odnosi se ili na lica ili a stvari ili na tužbe`. Još jedno njegovo značajno delo zove se Pravo svakodnevnog života (latinski: Res cottidianae).

Delovi Gajevih Institucija sadržani su kasnije u zborniku varvarskog prava poznatom po imenu Alarikov brevijar, a prva tri komentara Institucija prepričana su u takozvanim Gajevim epitomama (latinski: Epitome Gai).

Pored Institucija, koje predstavljaju celokupno izlaganje elemenata rimskog prava, Gaj je bio autor rasprave o Ukazima magistrata, Komentara na dvanaest tablica, komentara na Zakon Papia Poppaea, kao i nekoliko drugih dela. Očigledno je njegovo zanimanje za starine rimskog prava, pa je iz tog razloga njegovo delo najvrednije za istoričara koji proučava drevne rimske institucije. U sporovima između dve škole rimskih pravnika, uglavnom se vezao za Sabinijance, za koje se govorilo da su sledbenici Ateja Kapitona, o čijem životu imamo izveštaj u Tacitovim Analima, i koji su se zalagali, koliko je to bilo moguće, za striktno pridržavanje drevnih pravila te su se stoga odupirali inovacijama u pravnoj proceduri. Mnogi citati iz Gajevih dela javljaju se u Digestama, koje je Tribonijan sastavio po uputstvu Justinijana I, pa je Gaj tako stekao trajno mesto u sistemu rimskog prava. Poredbena metoda pokazuje da su Justinijanove Institucije iz Gajevog dela preuzele ceo metod i raspored teksta, a brojni odlomci su prepisani od reči do reči. Digeste i Justinijanove Institucije deo su zbornika Corpus iuris civilis. Verovatno su se Gajeve Institucije upotrebljavale kao osnovni udžbenik za sve studente rimskog prava tokom većeg dela perioda od tri veka koji je protekao do Justinijana.

Dugogodišnji profesor rimskog prava na Pravnom fakultetu u Beogradu Obrad Stanojević, napisao je knjigu naslovljenu Naš Gaj (latinski: Gaius noster), aludirajući na moguće poreklo njegovog imena (latinski gaudere = obradovati se).