ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Godina izdanja: K66
Jezik: Srpski

U dobrom stanju!

Mirjana Mira Banjac (Erdevik, 4. novembar 1929) srpska je filmska, televizijska i pozorišna glumica, često smatrana jednom od najvećih zvezda jugoslovenske i srpske kinematografije[1][2][3][4] i najpoznatija glumica Vojvodine.[5]

Nakon petnaest godina rada u pozorištima, i to najviše u Srpskom narodnom u Novom Sadu, Mira se 1960—ih postepeno okreće malim i velikim ekranima, i već sedamdesetih njen umetnički izraz doživljava pravu ekspanziju, kroz čak 44 filmska i televizijska ostvarenja u vremenu između 1970. i 1979. godine. Iz tog perioda ističe se njena uloga u klasiku Čuvar plaže u zimskom periodu, koja joj je donela slavu širom bivše Jugoslavije. Ništa manje radnih osamdesetih doživljava vrhunac u karijeri, uglavnom sa ulogama malih ljudi običnih sudbina, fabričkih radnica, majki sa periferije, a sve jakih, nesalomivih žena iz naroda, koje grade i nose socijalistički sistem.[6][2] Među njima se ističu uloge u predstavi Radovan III, u filmovima Lov u mutnom, Sjećaš li se Doli Bel, Varljivo leto ’68, Balkanski špijun, u kome je odigrala svoju najčuveniju Danicu Čvorović,[7] zatim Jagode u grlu, Vukovar, jedna priča, Lepa sela lepo gore, Nož i druge. Početkom milenijuma upečatljiv je njen rad u televizijskim serijama Porodično blago i Bela lađa, gde je igrala vračaru Rosku, putujući lik iz fiktivnog univerzuma Siniše Pavića, zatim u TV serijama Kazneni prostor, Seljaci, Vratiće se rode i Psi laju, vetar nosi. Iako u poznim godinama, glumica je 2010—ih nastavila da snima i ostvarila zapažene glavne i epizodne uloge u filmovima Beli lavovi, Mamaroš, Rekvijem za gospođu J., Biser Bojane i Koncentriši se, baba.

Mira Banjac je tokom više od sedamdeset godina staža dobila najveće esnafske nagrade i priznanja, prvenstveno Dobričin prsten, Nagradu Žanka Stokić, Zlatnog ćurana, Statuetu Ćuran, Nagradu Pavle Vuisić, Statuetu Joakim Vujić, dve Sterijine nagrade, dve Zlatne arene, Nušićevu nagradu i druge. O njenom životu i stvaralaštvu napisano je nekoliko knjiga, od kojih su dve najpoznatije Mirjana Mira Banjac — Jedna jedina i Ne daj se.

U jednoj od njenih monografija piše da je Mira Banjac rođena u Erdeviku, rano jutro, uz zvuke pleh−muzike vatrogasnog orkestra koji se našao ispod prozora njene majke.[10] Glumica je jednom rekla da je brak između njenih roditelja, Olge i Teodora, sklopljen a da se oni nisu ni poznavali — on, potomak srpskih iseljenika u Sjedinjene Američke Države, koji ne govori srpski — ona, lepotica iz ugledne vojvođanske porodice, koja ne govori engleski.[11] Teodorova majka Natalija je dovela njegovu sestru i njega u Srbiju kako bi ga oženila.[12] Kada je Mira imala samo četiri godine, otac se vratio u Detroit, a majci i njoj poslao karte da mu se pridruže, koje one, na nagovor Mirinih ujaka, nikada nisu iskoristile.[13] Nakon njegovog odlaska, postalo je osetno da je Olga suvišna u kući svoje sada već bivše svekrve, zbog čega je odlučila da se vrati u kuću svoje braće, i dođe po ćerku kada popravi svoje prilike.[14] Međutim, čak i kada se to dogodilo i majka došla po nju, baba i tetka joj nisu dozvolile da povede Miru sa sobom.[15] Mira je rekla za babu da je bila izuzetno preduzimljiva žena i da je uveče volela kocku, ali i da je bila velika hohštaplerka, koja je zgrnula velike pare krijumčareći viski za vreme prohibicije.[16] Tetka je govorila četiri jezika, putovala Evropom i upoznala malu Mirjanu sa poezijom.[17] Nažalost, baba i tetka su se toliko svađale, da su jedini svetli trenuci u Mirinom detinjstvu bile povremene majčine posete. Tetka se eventualno udala i vratila u Sjedinjene Države. Tokom jedne od pozorišnih turneja po Americi, Mira je otišla na adresu gde je ova živela, samo pročitala njeno ime na vratima, okrenula se i otišla.[18] Kada je počeo Drugi svetski rat pa se granice zatvorile, Mirina majka, koja je radila u Beogradu, četiri godine nije videla svoju ćerku sa druge strane Dunava.[19] Osim za majku, Mira je bila vezana i za svoju učiteljicu, Živku Rađić, koja je prepoznala i negovala njene talente. U poseti selu već kao poznata glumica, Mira je od bivše učiteljice dobila jedan od najdragocenijih poklona u svom životu — teglu kompota od višanja.[16]

Važila je za drsko i duhovito dete. Pred devojčicom od koje je tražila da joj pozajmi bicikl igrala je klovna, da bi joj se odužila. U školu je, kaže, dolazila kao luda Ofelija — sa svilom od kukuruza u kosi.[20] Ističe da je sve to bio inat, samoodbrana, njen način da kaže ne dam se, uprkos svemu.[21] Glumica je u svojoj biografiji zaključila da joj je detnjistvo bilo bolno, i da nikada nije želela da vrati godine.[22]

Za vreme rata petnaestogodišnja Mira bila je godinu dana u kulturnoj sekciji Prve proleterske brigade.[23] Tada je iz rodnog Erdevika pešačila put Trsta, i prvi put videla more.[6] Na vojnoj priredbi u Hrvatskom narodnom kazalištu 1945. godine je recitovala pesmu o Zagrebu, anonimnog šibeničkog vojnika — tada je prvi put kročila na scenu.[6]

Glumačka karijera Mire Banjac
Tokom više od 70 godina karijere Mira Banjac je igrala pored gotovo svih velikih glumačkih zvezda Jugoslavije. Partneri su joj bili Zoran Radmilović, Danilo Bata Stojković, Miodrag Petrović Čkalja, Pavle Vuisić, Mija Aleksić, Velimir Bata Živojinović i mnogi drugi. Igrala je i uz Radmilu Savićević, Milenu Dravić, Oliveru Marković, Ružicu Sokić, Seku Sablić, Svetlanu Bojković i ostale. Deca na filmu i televiziji bila su joj Sonja Savić, Slavko Štimac, Anica Dobra, Nikola Kojo, Branka Pujić, Dragan Jovanović i mnogi glumci i glumice svih generacija.

Mira Banjac je, uprkos svojoj slavi i mnoštvu kultnih uloga, neretko igrala sporedne ili epizodne uloge. Glumica je isticala da nije sujetna,[6] niti bi minutaža trebalo da bude povod za sujetu, jer su joj kraće uloge nekada predstavljale veći izazov. Navodila je reči svog profesora, koji je kazao da ko ne zna epizodu da igra, taj neće znati ni veliku ulogu; u epizodi, u jednom ili dva kadra, morate da pokažete šta znate.[24]

1949—1979: Trideset godina u pozorištu
Mira je bila u prvoj generaciji glumaca koja je završila Državnu glumačku školu u Novom Sadu 1950. godine, u klasi Jurija Rakitina.[6] Njena karijera zapravo i jeste započela najpre petnaestogodišnjim radom u pozorištu. Uz kraće angažmane u pozorištima u Sremskoj Mitrovici (1949—1951) i Narodnom pozorištu u Banjoj Luci (1953—1955), gde je igrala i u operetama,[16] radila je u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu (1951—1970).

Filmska i televizijska glumica postala je tek sredinom šezdesetih godina dvadesetog veka, kada je 1964. godine dobila ulogu u TV filmu Boj na Kosovu, rame uz rame sa Mijom Aleksićem, Oliverom Marković i Darom Čalenić, tada velikim jugoslovenskim zvezdama. Negde u isto vreme, 1967. godine, još uvek mlada glumica dobila je svoje prvo veliko priznanje, Sterijinu nagradu za predstavu Traktat o sluškinjama. Soja Jovanović joj je krajem decenije poverila dve uloge — glavnu u filmu Pusti snovi, i ulogu Perse Micić u popularnoj komediji Silom otac, sa Miodragom Petrovićem Čkaljom.

Godine 1970. prešla je u Beograd i postala član Ateljea 212.[16]

O čuvenom kafeu Ateljea 212
Znate, Atelje je imao taj svoj mali klub koji je bio mali samo po kvadraturi, a po svemu drugom veliki, naročito po ljudima koji su u njega svraćali. Siđete u pauzi proba dole i zateknete Mihiza ili sa Borislavom Pekićem ili sa Bobom Selenićem ili sa Danilom Kišom, Ćosićem... Često se dogodi da se tamo nađu odjednom zajedno tri umna čoveka, gledate ih, slušate i shvatite da je taj neobavezni razgovor vredan jedne katedre. Sad kad imam više vremena, uzimam njihove knjige, čitam, uživam i pokušavam da nadomestim propušteno.[25]
Ona kaže da je njen život istinski počeo tek tada, a da je sve pre toga većinom bila velika muka kroz koju je prolazila sama.[26] Početkom sedamdesetih igrala je manje uloge u TV serijama Rođaci, S vanglom u svet i Selo bez seljaka, i glavne u filmovima manje produkcije — Ne gazite muškatle i Jedan ujak Hojan. Najveći uspeh u to vreme glumica je zapravo imala u pozorištu, kada je najpre 1970. najpre dobila još jednu Sterijinu nagradu, a zatim 1972, za izvođenje u predstavi Selo Sakule, a u Banatu u produkciji Srpskog narodnog pozorišta i Statuetu Ćuran na Danima komedije u Jagodini. Krajem decembra 1973. u Ateljeu 212 počinje da igra Katicu u Radovanu III. Ona je Radovanova ćerka, od koje je otac u nedostatku sina napravio muškaraču, koja vozi hladnjaču i zviždi za devojkama. Celokupna postava, predvođena Zoranom Radmilovićem, učinila je ovaj komad jednim od najgledanijih u Jugoslaviji. Godine 1974. igrala je sporednu ulogu u filmu Žuta sa Ružicom Sokić, i manju ulogu u TV seriji Kamiondžije. Dve godine kasnije gostovala je na televiziji u kultnom programu Obraz uz obraz, koji je vodila već tada proslavljena Milena Dravić, zajedno sa svojim tada manje poznatim suprugom, Draganom Nikolićem. Iste godine pojavila se i u TV seriji Pozorište u kući 2. Usledio je horor film Kičma reditelja Vlatka Gilića, pa drama Hitler iz našeg sokaka i naslovna uloga u TV seriji Marija, u kojoj su je šišali do glave, i za koju je dobila prvi milionski ugovor.[27] Glumica se kasnije prisećala da joj je Marija dugo bila omiljena uloga, i da su, u terminu kada se emotivala, ulice širom Jugoslavije bile prazne.[6]

Napokon 1976. godina Mira je dobila najveću ulogu u svojoj dotadašnjoj karijeri, i to sporednu — kao Spasenija Pašanović u klasiku Čuvar plaže u zimskom periodu, gde je igrala majku glavnog junaka. Ovaj film Gorana Paskaljevića, rađen prema scenariju Gordana Mihića, proglašen je za srpsko kulturno dobro od velikog značaja.[28] Naredne godine, za lik Mileve u filmu Ne naginji se van glumica je ovenčana nagradom Zlatna arena za najbolju sporednu žensku ulogu na Filmskom festivalu u Puli.[16] Krajem sedamdesetih Mira je igrala još i u drami Kako upokojiti vampira, po scenariju Borislava Pekića, i u komediji Radio Vihor zove Anđeliju.

1980—1989: Balkanski špijun i Varljivo leto
Početkom osamdesetih igra epizodne uloge u bioskopskom hitu Majstori, majstori i u TV seriji Vruć vetar, a zatim glavnu u komediji Lov u mutnom. Godine 1981. dobija Zlatnu arenu za najbolju glavnu žensku ulogu kao novinarka Jovanka koja pravi reportažu o učesnicima narodnooslobodilačkog rata u Sremu, u filmu Široko je lišće.[16] Tada je započeo najplodonosniji period u karijeri Banjčeve.

Iste godine igrala je Savetu Govedarević u komediji Šesta brzina, gde joj je partner bio Radmilović. Pored njih dvoje igrali su još i Milena Dravić i Velimir Bata Živojinović, i uspešni film je potom pretočen u višečasovnu priču, kao TV serija Priče iz radionice. Zoran i Mira su za uloge bračnog para Govedarević podelili nagradu Ona i on na Filmskim susretima u Nišu. Istovremeno je tumačila i epizodne uloge u TV seriji Doktorka na selu i ulogu majke u proslavljenom filmu Emira Kusturice — Sjećaš li se Doli Bel. O snimanju ovog drugog filma glumica je u jednom intervju podelila lepa sećanja na dane provedene u Emirovoj kući, gde su Ljiljana Blagojević i ona živele jer je bilo praktičnije zbog snimanja.[16] Godine 1984. Mira Banjac dva puta igra suprugu Danilu Bati Stojkoviću, u dva filma — oba proglašena za kulturno dobro Srbije.[28] Prvi je bio Varljivo leto ’68, komedija od odrastanju mladog Petra (igra ga Slavko Štimac) i njegovim ljubavnim i porodičnim nezgodama. Druga uloga je bila njena verovatno najpoznatija — Danica Čvorović, žena Ilije Čvorovića u kultnoj crnoj komediji Balkanski špijun, prisiljena da mirno podnosi muževljevo destruktivno ponašanje, i da što može bolje sačuva porodicu od propasti.[7] Prvi je režirao Goran Paskaljević po scenariju Gordana Mihića, a drugi Siniša Kovačević, prema motivima vlastite drame.

Mira je uspeh nastavila i 1985. kao svastika Ruža u komediji Jagode u grlu, i kao Milada u drami Lepota poroka. U potonjem glumi strogu upravnicu nudističke plaže, na koju dolazi da radi (Mira Furlan). Nakon niza manjih projekata Mira je odigrala roly u filmovima Život radnika i Čudo u Šarganu. Rediteljka Mira Trailović okupila je za televizijsku ekranizaciju predstave Čudo u Šarganu postavu koju su pored Mire, činili i Ružica Sokić, Seka Sablić i Taško Načić. Deceniju je završila TV serijama Dome, slatki dome, Đekna još nije umrla, a ka` će ne znamo i Metla bez drške, gde je igrala Desu. Kao i sedamdesetih, i osamdesetih je glumica bila jedna od najuposlenijih u zemlji. Od 1980. do 1989. odigrala je 52 uloge, ne računajući one u pozorištu....